Ο Λυκούργος Κογεβίνας γεννήθηκε στην Κέρκυρα το 1887. Ήταν γιος του Κερκυραίου ποιητή και μεταφραστή Νίκου Κογεβίνα (1856–1897), ο οποίος ήταν γνωστός στους καλλιτεχνικούς κύκλους της εποχής του με το ψευδώνυμο Γλαύκος Πόντιος.
 |
| Λαχαναγορά Βερόνας, 1919Οξυγραφία, 19,5 x 22,5 εκ |
Όφείλει τα πρώτα του καλλιτεχνικά βήματα στο ζωγράφο της 《Λιτανείας του Αγίου Σπυρίδωνος》 Σπύρο Σαμαρτζή. Συνδέθηκε φιλικά με τους συμπατριώτες του ζωγράφους Βικέντιο Μποκατσιάμπη και Άγγελο Γιαλλινά.
 |
| Παναγία των Παρισίων Οξυγραφία και υδρόχρωμα σε χαρτί, 21 x 27,5 εκ | |
|
| |
|
|
Σε ηλικία 16 ετών πήγε στη Ρώμη για να μελετήσει από κοντά τα κλασικά έργα τέχνης της ιταλικής πρωτεύουσας. Το 1904 εγκαταστάθηκε στο Παρίσι, μαζί με το μεγαλύτερο αδελφό του, για να σπουδάσει χαλκογραφία στην Ακαδημία Ζυλιάν.Το ενδιαφέρον του στην αρχή στράφηκε κυρίως στην κλασική ζωγραφική αντιγράφοντας έργα μεγάλων καλλιτεχνών που βρίσκονται στο Λούβρο.
 |
| Τοπίο από την Κέρκυρα, πριν το 1920Λάδι σε μουσαμά, 89 x 130 |
Δούλεψε υπό τη παρακολούθηση του Λωράνς πέντε ολόκληρα χρόνια. Εμφανίστηκε για πρώτη φορά με μερικά έργα του στην Αθήνα, στον 《Παρνασσό》με κερκυραϊκά τοπία, εντυπώσεις απο την Αττική και το Παρίσι. Την ίδια εποχή δημοσίευσε τα σχέδιά του Παραλία Λοκρίδος και Ποταμός Κέρκυρας στο περιοδικό Παναθήναια.
Στη πρώτη του αυτή έκθεση, που συζητήθηκε σόβαρα τότε σαν καλλιτέχνης, παρουσίασε και μερικές χαλκογραφίες του.
Με το τέλος της θητείας του, έφυγε για το Μόναχο. Εκεί γνώρισε τα χαρακτικά του Ντύρερ και εντυπωσιάστηκε τόσο από αυτά ώστε αποφάσισε να αφοσιωθεί στη χαρακτική. Το 1913 εγκαταστάθηκε και πάλι για έναν χρόνο στο Παρίσι, αφού στο μεταξύ υπηρέτησε ως έφεδρος υπολοχαγός στους Βαλκανικούς Πολέμους. Πριν από την επιστροφή του στο Παρίσι, συμμετείχε σε έκθεση του Συνδέσμου Ελλήνων Καλλιτεχνών, του οποίου υπήρξε ιδρυτικό μέλος.
Όταν τελείωσε ο πόλεμος ξαναέφυγε για το Παρίσι. Ακολούθησε τότε νέος πόλεμος, νέα επιστράτευση και εκ νέου ταξίδι στο Παρίσι, το τρίτο. Τότε ο ζωγράφος θα εκθέσει τα έργα του στο 《 Σαλόν ντεζ άρτιστ Φρανσαί 》και παράλληλα σε ατομικές εκθέσεις.
Έκθέτει τοπία ελληνικά (λάδια και χαλκογραφίες) που σχολιαζονταί ζωηρά, αρέσουν και αγοράζονται ακριβά. Το 1925 έρχεται η πρώτη ηθική αναγνώριση. Την εποχή αυτή παρουσιάζει στην Έκθεση Διακοσητικών Τέχνων μερικά πανό ντεκορατίφ με στιλιζαρισμένες βάρκες και πέρνει ένα τιμητικό δίπλωμα με χρυσό μετάλλιο. Και αυτό ήταν ο προάγγελος του παρασήμου της Λεγεώνας της Τιμής που θα πάρει αργότερα για την καλλιτεχνική του προσφορά.
Το 1914, ο Κογεβίνας έγινε μέλος της «Συντροφιάς των Εννέα», μιας κερκυραϊκής καλλιτεχνικής ομάδας με πρωτοποριακές πνευματικές αναζητήσεις, η οποία εξέδιδε το περιοδικό Κερκυραϊκή Ανθολογία.
 |
| Κερκυραϊκή Ανθολογία 1917, Ιδιωτική Συλλογή Έλενα Παπάζη |
 |
| Από τα περιεχόμενα του τέυχους 1917, Κερκυραϊκη Ανθολογία |
 |
Από τα περιεχόμενα του τέυχους 1917, Κερκυραϊκή Ανθολογία
|
Η πρώτη του ατομική έκθεση έγινε το 1915, στην αίθουσα του Φιλολογικού Συλλόγου «Παρνασσός», όπου παρουσίασε χαλκογραφίες από τον πόλεμο, και μια σειρά εντυπώσεων απο τη Σαντορίνη που την έκριναν ως τολμηρή. Το 1916 παρουσίασε έργα του στο Ζάππειο, μαζί με τον Βυζάντιο, τον Λύτρα, τον Παρθένη, τον Μαλέα, κ.ά., με μερικές συνθέσεις του από το Άγιον Όρος, με την ευκαιρία της Γαλλοελληνικής έκθεσης, που οι περισσότερες αγοράστηκαν από τον τότε Γάλλο Πρέσβυ στην Αθήνα Μπιγύ.
Το 1918, πήγε εθελοντής στη Βόρειο Ήπειρο, ως υπασπιστής του Αλέξανδρου Παπαναστασίου, ενώ από την κυβέρνηση Βενιζέλου ορίστηκε ζωγράφος του Στρατού, οπότε και φιλοτέχνησε πολλά έργα με πολεμικά θέματα.
Τον Δεκέμβριο του 1918, πραγματοποίησε μεγάλη ατομική έκθεση με εκατό έργα, ζωγραφικά και χαρακτικά. Το φιλότεχνο κοινό της Αθήνας τον χαρακτήρισε «άριστο». Δεν έλειψαν ωστόσο και τα επικριτικά σχόλια από συντηρητικούς τεχνοκριτικούς που τον κατέταξαν, μαζί με τον Κωνσταντίνο Παρθένη, στους «αντάρτες της τέχνης»
Το 1919 νυμφεύθηκε την εικοσάχρονη τότε Μιχαήλα ή Μικέττα Αβέρωφ (1900–1977), συγγενή του εθνικού ευεργέτη Γεωργίου Αβέρωφ και εξαδέλφη του Ευάγγελου Αβέρωφ-Τοσίτσα. Τα χρόνια του έγγαμου βίου του με την Αβέρωφ, που κράτησε έως το 1933, τα πέρασε στο Παρίσι.
Ένας κλάδος στον οποίο ο Κογεβίνας επιδόθηκε με επιτυχία είναι η διακοσμητική του βιβλίου.
Στη γαλλική πρωτεύουσα, ο Κογεβίνας, που είχε μάθει καλά την τέχνη της τυπογραφίας, άνοιξε δικό του εκδοτικό οίκο για να κυκλοφορήσει καλλιτεχνικές εκδόσεις και επιστολικά δελτάρια (καρτ ποστάλ) με ελληνικά θέματα.
 |
| Άγιον Όρος (λεύκωμα) - Μονή Βατοπεδίου, 1922Οξυγραφία σε χαρτί, 17,9 x 27,5 εκ. |
|
| |
|
|
Από το 1925 είχε καταπιαστείμε την έκδοση μιας σειράς από καλλιτεχνικά λευκώματα. Πρώτο στη σειρά τυπώθηκε το ' Άγιον Όρος ' με χαλκογραφίες του ζωγράφου και πρόλογο του καθηγητή Φουζέρ, η ' Βυζαντινή Ελλάδα ', με πρόλογο του καθηγητή Μιλέ και τέλος, η ' Κέρκυρα', μια θαυμάσια έκδοση με κείμενο της Μαρίας Ασπιώτη και του Ρενέ Πυω. Η τελευταία αυτή έκδοση είναι αφιερωμένη στην ιστορία του νησιού της Αρμονίας και είναι διακοσμημένο με χαλκογραφίεςκαμωμένες από τη βάση παλαιών χαρακτικών έργων Άγγλων καλλιτεχνών.
 |
| Άγιον Όρος (λεύκωμα) - Μονή Διονυσίου, 1922Οξυγραφία σε χαρτί, 19,3 x 26,2 εκ. |
|
| |
|
|
Τον Μάρτιο του 1931, ήταν υποψήφιος για την Έδρα Χαρακτικής στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, μαζί με τον Άγγελο Θεοδωρόπουλο και τον Γιάννη Κεφαλληνό, ο οποίος και τελικά εκλέχτηκε. Το 1933 εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Αθήνα και ένα χρόνο αργότερα, γνώρισε τη δεύτερη σύζυγό του, την τριαντάχρονη τότε Αλεξάνδρα Γεωργαντά. Το σπίτι του στην οδό Δεινοκράτους, σε σχέδια του αρχιτέκτονα Κώστα Κιτσίκη, σώζεται έως σήμερα.
Οικία Λυκούργου ΚογεβίναΟδός Δεινοκράτους 91 & Παπαδήμα 1 & Δημοχάρους, Κολωνάκι.Αρχιτέκτων μηχανικός: Κώστας Κιτσίκης
 |
| Αγιον Όρος (λεύκωμα) - Μονή Δοχειαρίου, 1922Οξυγραφία σε χαρτί, 17,8 x 26,2 εκ. |
Τη δεκαετία του 1930 ο Κογεβίνας προσβλήθηκε από φυματίωση. Συνέχισε ωστόσο να εργάζεται σκληρά. Το 1933, με την επιστροφή του στην Ελλάδα, συμμετείχε με τον Γαλάνη, τον Κεφαλληνό, τον Ζαβιτσιάνο (που είχε στο μεταξύ πεθάνει) και τον Θεοδωρόπουλο σε μεγάλη έκθεση χαρακτικών στην αίθουσα τέχνης «Στούντιο» της Αθήνας. Την ίδια χρονιά εικονογράφησε το βιβλίο του Καμπούρογλου Αἱ Ἀθῆναι ποὺ φεύγουν. Έως το 1939 δημοσίευσε μερικές ακόμα χαλκογραφίες του στο περιοδικό Νέα Εστία και εικονογράφησε δύο ακόμη βιβλία: Η οικογένεια Μάρμορα του Σπυρίδωνα Θεοτόκη (1937) και Καράβια του Αγώνος (1938). Μάλιστα, για την εικονογράφηση της Οικογένειας Μάρμορα, τιμήθηκε με το βραβείο του Υπουργείου Παιδείας (1938).
Το 1932 μένει οριστικά στην Αθήνα, νοικιάζει σπίτι στην οδό Διονυσίου Αεροπαγίτου, ακριβώς κάτω από την Ακρόπολη.
Το λάδι είναι βαρύ για να δώσει τη διαφάνεια της ελληνικής ατμόσφαιρας και ο Κογεβίνας το αντικαθιστά με την υδατογραφία.
Το καλοκαίρι του 1939, η κατάσταση της υγείας του επιδεινώθηκε. Έναν χρόνο, αργότερα ο Λυκούργος Κογεβίνας άφησε την τελευταία του πνοή. Ο συνάδελφός του Περικλής Βυζάντιος, στον επικήδειο που εκφώνησε, χαρακτήρισε τον ζωγράφο και χαράκτη ως τον πρώτο «που έδειξε στους ζωγράφους το δρόμο των νησιών με τα άσπρα σπίτια, τη Σαντορίνη με τα κόκκινα βράχια, τα μοναστήρια με τα υψηλά κυπαρίσσια στις κορφές των βουνών, ολόκληρο το υλικό του ελληνικού υπαίθρου».
Ο Λυκούργος Κογεβίνας θεωρείται ως αυτός που εισήγαγε στην Ελλάδα την τεχνική της οξυγραφίας. Μαζί με τους συμπατριώτες του Ζαβιτσιάνο και Βεντούρα, συγκαταλέγεται στους πρωτεργάτες της ελληνικής χαρακτικής. Η τέχνη του, κατά την πιο δημιουργική περίοδο 1908–1925, συνέβαλε πάρα πολύ στην εδραίωση της ελληνικότητας στη νεοελληνική καλλιτεχνική ζωή. Απέδωσε το ελληνικό τοπίο χρησιμοποιώντας ευρωπαϊκή τεχνική αλλά και μοναδική ελληνική χροιά.
 |
| Άγιον Όρος (λεύκωμα) - Μονή Παντοκράτορος, 1922Οξυγραφία σε χαρτί, 19,3 x 26,2 εκ. |
 |
| Ακρόπολη Λάδι σε μουσαμά, 60 x 82 εκ. |
 |
| Η Μάχη του Σκρα, 1918 Λάδι σε μουσαμά, 73 x 100 εκ. |
Το αρχοντικό Κογεβίνα στη Κέρκυρα, Λόφος Κογεβίνα
Σε μια έκταση 8000 τετραγωνικά μέτρα, τριγυρισμένο από εντυπωσιακά πανύψηλα δέντρα βρίσκεται το αρχοντικό Κογεβίνα. Η οικογένεια Κογεβίνα κατάγεται από το Σπλίτ της Δαλματίας, ήρθε στη Κέρκυρα το 1705 π. και ήταν γνωστή για τα - ενεννηνταενιά και ένα χρυσό, σπίτια ..- που είχε.
Ο Λυκούργος Κογεβίνας υπήρξε ένας από τους ρωμαλεότερους εκπροσώπους της κερκυραικής ζωγραφικής τόσο στο σχήμα όσο και στη βαθύτερη ουσία του έργου του.
Ένας από τους ελάχιστους καλλιτέχνες στο κόσμο που δεν αγαπούσαν και δεν ένιωσαν τη μουσική. Και όμως παρατηρούμε την ύπαρξη δύο βασικών στοιχείων της μουσικής, του ρυθμού και της αρμονίας. Τα έργα του είτε ελαιογραφία είναι, είτε χαλκογραφία, είτε υδατογραφία έχει ρυθμό στη σύνθεση του και αρμονία στη φωτιστική του οργάνωση και στη παράθεση των χρωματικών τόνων.
Προτίμησε τα κυπαρίσσια που φρουρούν τις παλιές εκκλησίες παρά τις προσωπογραφίες επιφανών και μη ανθρώπων, ο άνθρωπος ως αντικείμενο δεν τον απασχόλησε ποτέ. Τα τοπία του εκπέμπουν μια ατμόσφαιρα γαλήνης, έχουν τη πνευματικότητα της ιστορίας του, το θέλγητρο της φυσικής του ομορφίας και τη γοητεία της ερημιάς του.
Copyright Έλενα Παπάζη
Πηγές
Κερκυραϊκή Ανθολογία, 1917
Εθνική πινακοθήκη
Βικιπαίδια
Τοπωνύμια, Γ. Σουρτζίνος
Νikias.gr
Κερκυραϊκά χρονικά, 1955,Δ.Καλλονά σελ 51
