Ο αγιογράφος Ιωάννης Μόσχος και η λεπτομέρεια των προσώπων



Η Σταύρωση, Ιωάννη Μόσχου, 1711

  Ο Ιωάννης Μόσχος καταγόταν από το Ρέθυμνο, αλλά είχε εγκατασταθεί μόνιμα στη Βενετία. Το όνομα του αναφέρεται για πρώτη φορά το 1657 στην εγγραφή του γάμου του στο βιβλίο της ελληνικής εκκλησίας της Βενετίας. Φιλοτέχνησε αρκετά έργα διαφορετικής καλλιτεχνικής αξίας, τα σημαντικότερα από τα οποία είναι μια εικόνα της Θεοτόκου που βρίσκεται στη Μονή του Σινά(1680), ο Άγιος Δονάτος(1714), η Κοίμηση της Θεοτόκου και ο Άγιος Νικόλαος. Έργα του υπάρχουν επίσης στη μονή της Αγίας Βατού, στη πινακοθήκη του Βατικανού, στο μουσείο Μπενάκη, στο βυζαντινό μουσείο Αθηνών, στο σύλλογο ελληνικής κοινότητας της Βενετίας, στο Αρχιεπισκοπείο της Κέρκυρας, στην εκκλησία του Αγίου Νικολάου στα Επισκοπιανά της Κέρκυρας κ.α. 

Ο Άγιος Δονάτος και σκηνές του βίου του

   Η τέχνη του Ιωάννη διέφερε από τον, επίσης, αγιογράφο πατέρα του. Ωραιότατα έργα του εικονίζουν το βίο και τα θαύματα του Χριστού, και φυλάσσονται σε ιδιωτικές συλλογές. Ένα από τα πιο γνωστά έργα του είναι ο Άγιος Δονάτος με σκηνές του βίου του.  Έχει αγιογραφήσει την εκκλησία του Αγίου Αρσενίου στις Ριγγλάδες Κέρκυρας.

   Οι μικρογραφικές συνθέσεις του πρωτοτυπούν, διότι δεν διατηρεί το σχέδιο, αλλά επεξεργάζεται άριστα το πρόσωπο. Παράδειγμα αυτής της τέχνης είναι μια εικόνα της Αγίας Αικατερίνης που φέρει την επιγραφή<< ποίημα Ιωάννου Μόσχου>>.

   Κοντά του μαθήτευσε ο αγιογράφος Δαμηστράς όπου διδάχθηκε τη τέχνη της ζωγραφικής για έξι συνεχόμενα έτη.



copyright Έλενα Παπάζη

Ηλίας Μόσχος στα χνάρια της αγιογραφίας



   Στη Ζάκυνθο φαίνεται γνωστός από το έτος 1634. Εκεί ζωγράφησε μεγάλες εικόνες στο ναό του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου στο φρούριο. Ο Ηλίας Μόσχος υπήρξε επίσης και άριστος ξυλόγλυπτης.

   Ο αγιογράφος Ηλίας Μόσχος(1634-87), υπήρξε διδάσκαλος του θεμελιωτή της επτανησιακής τέχνης Παναγιώτη Δοξαρά. Ο Ηλίας ή Λέο Μόσχος καταγόταν από το Ρέθυμνο της Κρήτης και άκμασε κατά το δεύτερο ήμισυ του 17ου αιώνα. Ο Ρεθύμνιος ζωγράφος, εργάστηκε στη Ζάκυνθο – (στην οποία είναι γεγονός ότι στράφηκε το μεγαλύτερο κύμα των προσφύγων από την Κρήτη) – ενσωματώνοντας και αυτός στην εικονογραφία των έργων του άφθονα δυτικά στοιχεία.

Η Ανάσταση, Ηλία Μόσχου, 1679

 

 Ο αγιογράφος φιλοτέχνησε μικρές και μεγάλες εικόνες, για εκκλησίες, για μοναστήρια καθώς και για Έλληνες ή Βενετούς ιδιώτες και άρχοντες, ενώ στον ίδιο αποδίδονται και οι τοιχογραφίες της Μονής Σκοπιώτισσας, στη Ζάκυνθο. Ήταν άριστος συνθέτης που με χρωματισμούς διέφυγε τα στερεότυπα της βυζαντινής αγιογραφίας. Είχε τέχνη απλογραμμική, με την οποία συνέθετε πολύπλοκες παραστάσεις. Η χρυσοκονδυλιά του απέδιδε χάρη στις εικόνες του.

Άγιος Κωνσταντίνος, Ηλία Μόσχου, 1678

 

   Η τεχνική του εντάσσεται στην παράδοση των Κρητικών ζωγράφων της εποχής του, αλλά εμφάνισε και αρκετά στοιχεία διαφοροποίησης, όπως η σταθερότητα της τεχνοτροπίας του, γνώρισμα προερχόμενο από την ιταλική τέχνη του μπαρόκ. Στον Μόσκο αποδίδεται, για παράδειγμα, η δημιουργία του τύπου της Ανάστασης κατά τα δυτικά πρότυπα, ο τύπος του Ίδε ο Άνθρωπος, καθώς και η απεικόνιση των αγγέλων που ανυψώνουν τον Χριστό και τα σύμβολα του πάθους, θέματα με περιπαθείς μορφές, τα οποία διαδόθηκαν και καταγράφηκαν ως βασικά χαρακτηριστικά της ζακυνθινής ζωγραφικής του 18ου αι.

 



Ο Αρχάγγελος Μιχαήλ, Ηλία Μόσχου



Ο Αρχάγγελος Μιχαήλ, του μαθητή του Λέο Μόσχου, Παναγιώτη Δοξαρά. Η μόνη ομοιότητα που μπορούμε να διακρίνουμε στις δύο μορφές του Αρχάγγελου ανάμεσα σε μαθητή και διδάσκαλο είναι η στάση του σώματος στη σκηνή που εκτυλίσσεται στην εικόνα καθώς το ύφος η τεχνική και η λεπτομέρεια του Παναγιώτη Δοξαρά φαίνεται επηρεασμένη από την ιταλική τεχνοτροπία που δείχνει τα πρόσωπα πιο κοντά στη φυσική τους κατάσταση ,ενώ στο έργο του Ηλία Μόσχου επικρατεί η βυζαντινή παραδοσιακή τεχνοτροπία με πινελιές της ιταλίζουσας ζωγραφικής.

 

  Σημαντικό γνώρισμα της τεχνοτροπίας του Μόσκου, ήταν η απόδοση ιταλικών φιγούρων, αρμονικά ενταγμένων στο σκηνικό παραδοσιακών τοπίων, με τη συνδρομή της κρητικής τεχνικής. Η μεικτή και συμβιβαστική τέχνη που προέκυπτε από την παραπάνω σύνθεση χαρακτηριστικών αντιστοιχούσε απόλυτα στη μεικτή κοινωνία όπου ζούσε ο Μόσκος. Η αβρότητα του χρώματος, η ευγένεια του σχεδίου, καθώς και η μικρογραφική του επιτηδειότητα επιβεβαιώνει την επίδραση που δέχτηκε το έργο του από τον ζωγράφο Γεώργιο Κλότζα. Έργα του σώζονται σε ιδιωτικές συλλογές και μουσεία.

copyright Έλενα Παπάζη


Βιβλιογραφία:

• Φ. Πιομπίνος Έλληνες αγιογράφοι
• Εγκυκλοπαίδεια Ήλιος