Από τα εγκαίνια της έκθεσης στο μουσείο Χριστιανικής τέχνης Αγίας Αικατερίνης Σιναϊτών του Ηρακλείου Κρήτης. Η Κρήτη, το μεγαλύτερο σε έκταση νησί του Αιγαίου και το πέμπτο της Μεσογείου, αποτέλεσε, λόγω προνομιακής θέσης, ένα σταυροδρόμι 6 πολιτισμών (μινωϊκός, ρωμαϊκο-βυζαντινός, αραβικός, ενετικός, οθωμανικός + σύγχρονος), που άκμασαν κατά το πέρασμα των αιώνων, δημιουργώντας ένα μοναδικό πολιτιστικό παλίμψηστο.
Το Ηράκλειο, πύλη και πρωτεύουσα της Κρήτης, υπήρξε για αιώνες η μητρόπολη της νήσου με ορατά, σε πολλά σημεία, τα ίχνη που άφησαν πίσω τους οι άνθρωποι και οι πολιτισμοί τους (ενετικά τείχη, νεώρια, φρούριο Κούλε, κρήνη του Μοροζίνι, Λότζια, Αρμερία, Βασιλική του Αγ. Μάρκου). Στις τρεις χιλιετηρίδες της πολυκύμαντης και συναρπαστικής ζωής του, άλλαζε τις ονομασίες, ανάλογα με τους κατακτητές. Ηράκλειον για την ελληνορωμαϊκή εποχή, Κάστρο & Ηράκλεια για τους Βυζαντινούς, Rabdh el Khandak (φρούριο της Τάφρου) για τους Άραβες, Χάνδαξ για τους Βυζαντινούς όταν το κατέλαβαν για 2η φορά, Candia και Candida για τους Ενετούς, Kandiye (Καντιγιέ) για τους Οθωμανούς και από το 1822, επισήμως Ηράκλειον.
Το Μουσείο Χριστιανικής Τέχνης «Αγία Αικατερίνη Σιναϊτών», στεγάζεται στο σωζόμενο καθολικό της ομώνυμης Σιναϊτικής, βορειανατολικά του Μητροπολιτικού ναού του Αγίου Μηνά.
Το Μουσείο, λειτουργεί υπό την αιγίδα του Επικοινωνιακού & Μορφωτικού Τμήματος της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Κρήτης και διαθέτει μία, μοναδικής καλλιτεχνικής αξίας, συλλογή εικόνων της Κρητικής Σχολής, με έργα των γνωστότερων αγιογράφων της (Άγγελος Ακοτάντος, Μιχαήλ Δαμασκηνός), καθώς και αντιπροσωπευτικά έργα βυζαντινής & μεταβυζαντινής τέχνης, κειμήλια, χειρόγραφα, άμφια, λατρευτικά αντικείμενα και τοιχογραφίες της περιόδου 14ου-19ου αιώνα, από ναούς της Κρήτης.
Στον ιστορικό αυτό χώρο εγκαινιάστηκε στις 22 Οκτωβρίου, παρουσία του Αρχιεπισκόπου κκ Ευγένιου, κληρικών, εκπροσώπων των αρχών και φιλότεχνων πολιτών, η πρωτότυπη και πολύ ιδιαίτερη έκθεση με τίτλο «Άγιοι Βρακοφόροι και Φουστανελάδες. Εικόνες Νεομαρτύρων από την Κρήτη και άλλες περιοχές», η οποία αποτελεί συνδιοργάνωση του Μουσείου με την Περιφέρεια Κρήτης και παρουσιάζει τεράστιο εικαστικό, θρησκευτικό, λαογραφικό και κοινωνικό ενδιαφέρον.
Απαραίτητη η αναφορά στον όρο «Νεομάρτυρας», που καθιερώθηκε από τον Αγ. Νικόδημο τον Αγιορείτη στο έργο του «Νέον Μαρτυρολόγιον» (1799). Πρόκειται για ορθόδοξους χριστιανούς που βρήκαν μαρτυρικό θάνατο στα χέρια των Τούρκων, κυρίως μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης και εξής, επειδή αρνήθηκαν να αλλαξοπιστήσουν.
Ήταν άνθρωποι κάθε φύλου, επαγγέλματος και ηλικίας και, όπως διαβάζουμε στο κείμενο της επιμελήτριας της έκθεσης και του Μουσείου, κας Έφη Ψιλάκη, «Άγιος δεν ήταν πια μόνον εκείνος που είχε μαρτυρήσει σε κάποια μακρινή εποχή, όπως είναι τα χρόνια των διωγμών, άγιος μπορούσε να είναι ο συντοπίτης, ο άνθρωπος που κινούνταν στον ίδιο χώρο με τον πιστό και, μάλιστα, κατά τον ίδιο χρόνο. Ήταν εκείνος που είχε τις ίδιες αγωνίες, την ίδια πίστη, εκείνος που ντυνόταν με την ίδια φορεσιά». Πολλοί δε εξ αυτών είχαν πάρει μέρος στην Επανάσταση του 1821.
Οι Νεομάρτυρες, οι οποίοι ζούσαν και ως κρυφοχριστιανοί (χριστιανοί που υποκρίνονταν ότι είχαν ασπασθεί τον μωαμεθανισμό), έπεσαν θύματα συκοφαντίας, απειλήθηκαν, εκβιάστηκαν, πέρασαν από εικονικές δίκες με ψευδομάρτυρες να καταθέτουν εναντίον τους, φυλακίστηκαν, υπέστησαν φρικτά, ασύλληπτα βασανιστήρια προκειμένου να ασπασθούν το Ισλάμ αλλά εκείνοι τα υπέμειναν όλα αυτά καρτερικά, παραμένοντας ακλόνητοι στην πίστη τους και μέχρι την τελευταία τους στιγμή βροντοφώναζαν «Χριστιανοί γεννηθήκαμε και Χριστιανοί θέλουμε να πεθάνουμε». Η στάση τους εξαγρίωνε τους αιμοβόρους θύτες τόσο που σε πολλές περιπτώσεις συνέχιζαν να βγάζουν τη μανία τους πάνω στα απαγχονισμένα, αποκεφαλισμένα, τεμαχισμένα ή καμένα πτώματα.
Μετά τον θάνατό τους, οι Νεομάρτυρες έγιναν στοιχεία αναφοράς των τοπικών κοινωνιών αλλά και στοιχεία κοινωνικής συνοχής. Καταξιώθηκαν ως Άγιοι στη συνείδηση των Χριστιανών οι οποίοι, αναγνωρίζοντας τη προσφορά και τον αγώνα τους για την απελευθέρωση της Ελλάδος αλλά και τη διάσωση της ορθοδοξίας τους, αφιέρωσαν ναούς και ξωκλήσια τιμώντας τη μνήμη του καθενός την ημέρα του μαρτυρίου του.
Μερικοί εξ αυτών ανακηρύχθηκαν πολιούχοι της πόλης που θανατώθηκαν, όπως οι 4 Ρεθυμνιώτες Νεομάρτυρες, ή ο Άγιος Γεώργιος εξ Ιωαννίνων ο οποίος από το 2018 θεωρείται και ο προστάτης Άγιος της Προεδρικής Φρουράς, με απόφαση του τότε ΠτΔ, Προκοπίου Παυλόπουλου.
Στην έκθεση, η οποία εντάσσεται στο 2ο Φεστιβάλ Κρήτης 2022 της Περιφέρειας που πραγματοποιείται υπό την αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού & Αθλητισμού, παρουσιάζονται συγκεντρωμένες, για πρώτη φορά στην Ελλάδα αλλά και παγκοσμίως, σπάνιες αγιογραφίες Νεομαρτύρων της ελληνικής εκκλησίας με παραδοσιακές φορεσιές, βράκες και φουστανέλες, οι οποίες συλλέχθηκαν από εκκλησίες και μητροπόλεις από όλη την Ελλάδα, τη Μικρά Ασία και τον Πόντο.
Η απεικόνιση των Αγίων με φορεσιές ξεκίνησε από τα δύο άκρα της Ελλάδας που δεν είχαν ακόμη απελευθερωθεί: την Κρήτη και την Ήπειρο. Αυτοδίδακτοι λαϊκοί καλλιτέχνες τόλμησαν να φιλοτεχνήσουν τους αγίους με τοπικές καθημερινές φορεσιές, δημιουργώντας έτσι νέους εικονογραφικούς τύπους αλλά και νέα ηθικά πρότυπα. Όπως αναφέρει η κα Έφη Ψιλάκη, «Το ένδυμα γίνεται πρωτεύον στοιχείο της σύνθεσης, σηματοδοτώντας το πέρασμα της αγιογραφίας από τους ρωμαϊκούς χιτώνες στις παραδοσιακές ενδυμασίες».
Η έκθεση με τίτλο «Άγιοι Βρακοφόροι και Φουστανελάδες» στο Μουσείο Χριστιανικής Τέχνης «Αγία Αικατερίνη Σιναιτών» συγκεντρώνει 50 εικόνες Νεομαρτύρων της Ελληνικής Εκκλησίας με παραδοσιακές φορεσιές, από τα πρώτα μετεπαναστατικά χρόνια μέχρι σήμερα παρουσιάζοντας την εξέλιξη της εικονογραφίας των νεομαρτύρων.
Η έκθεση συνοδεύεται από έναν πολυτελή κατάλογο 220 σελίδων, επιμέλειας της αρχαιολόγου και επιμελήτριας του Μουσείου Δρ. Έφης Ψιλάκη και του αρχαιολόγου & Αντιπροέδρου του Μουσείου κου Νίκου Γιγουρτάκη.
Διάρκεια έκθεσης: Έως 31 Δεκεμβρίου 2022
Ώρες Λειτουργίας: Δευτέρα-Σάββατο 10:00 με 18:00, Κυριακή 11:00-18:00
Μουσείο Χριστιανικής Τέχνης
ΠΗΓΕΣ :
CRETE.GOV.GR
athensvoice
ΚΡΗΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ
ΕKRITI
