 |
| Ο Φειδίας δείχνει στους φίλους του τη ζωοφόρο του Παρθενώνα, Alma Tadema,Sir Lawrence, 1868, Birmingham Συλλογή:city museum and art gallery. |
Ο Φειδίας ήταν γιος του Χαρμίδη, γεννημένος γύρω στο 490 π.Χ. Ήταν ο πιο διάσημος γλύπτης σε μπρούτζο, μάρμαρο και ελεφαντόδοντο από την περίοδο της ελληνικής τέχνης , που διακρίθηκε για την κυριαρχία του υψηλού, του μεγάλου και του αξιοπρεπούς ύφους του , ήταν ταυτόχρονα ζωγράφος και αρχιτέκτονας. Δάσκαλοί του ήταν ο Ηγίας από την Αθήνα, ο Αγέλαδος από το Άργος και ο Πολύγυστος. Ο Φειδίας εργάστηκε κυρίως με χαλκό, ήταν ο πρώτος γλύπτης που συνδύασε ελεφαντόδοτο και χρυσό σαν υλικά στη γλυπτική τέχνη. Η τεχνική και η προεργασία του βασιζόταν ουσιαστικά στο ξύλο. Το σώμα των αγαλμάτων του ήταν δηλαδή ξύλινο , ντυμένο με στρώματα χρυσού και πλάκες ελεφαντοστού. Τα έργα του,αν και δε διασώθηκαν τα περισσότερα, είναι γνωστά και εγκωμιασμένα από τους αρχαίους λογοτέχνες. Από τα πιο γνωστά είναι τα κολοσσιαίου μεγέθους χρυσελεφάντινα αγάλματα της Αθηνάς παρθένου στο Σηκό του Παρθενώνα και τον Δια στον ναό του θεού στην Ολυμπία. Τρια ήταν τα αγάλματα της Αθηνάς. Ένα στη Πηλήνη και ένα στις Πλαταιές. Το μεγαλύτερο ήταν στον Παρθενώνα επάνω στην Ακρόπολη, και λένε ότι φαίνονταν από τα καράβια στην ανοιχτή θάλασσα . Ο Φειδίας συνεργάστηκε στενά με τον Περικλή στη φιαμόσφωση του Παρθενώνα. Διορισμένος από τον Περικλή ήταν επικεφαλής όλων των καλλιτεχνικών του εγχειρημάτων, κόσμησε την Αθήνα με πολλά έργα όλων των τεχνών . Εκτέλεσε ειδικές εικόνες θεών. Η χρηματοδότηση του τεράστιου κόστους της ανακατασκευής της Ακρόπολης μετά της καταστροφή της από τους Πέρσες έγινε με χρήματα που χρησιμοποίησε ο Περικλής από το ταμείο της :θηναϊκής συμμαχίας που έδρευε στη Δήλο. Τα αγάλματα κατασκευάστηκαν από τους μαθητές του Αλκαμένη, ο οποίος ήταν ο πιο διάσημος μαθητής του γεννημένος στη Λήμνο, και Αγαρόκριτο από το νησί Πάφος, ενώ ο ίδιος κατασκεύασε το χρυσελεφάντινο άγαλμα της Αθηνάς. Η τεράστια ποσότητα χρυσού που κατανάλωσε έδωσε αφορμή στους εχθρούς του να τον κατηγορήσουν για κατάχρηση. Ο Φειδίας απόδειξε την αθωότητα του, επειδή ο Περικλής τον είχε συμβουλέψεινα κάνει το χρυσό ένδυμα της Αθηνάς συναρμολογούμενο. Έτσι μπορεσε να το αποσυναρμολογήσει και να ζυγίσει το βάρος του χρυσού που βρέθηκε ακέραιο. Ο Φειδίας τότε κατηγορήθηκε για αλαζονεία, επειδή είχε απαθανατήσει τον εαυτό του και τον Περικλή, δίνοντας την μορφή ρους σε δύο αντίστοιχους χαρακτήρες στη πολεμική σκηνή που διακοσμούσε την ασπίδα της Αθηνάς. Ο Φειδίας συνελήφθη και καταδικάστηκε.
Ο αριθμός των έργων τέχνης που παρήγαγε ο Φειδίας ήταν εξαιρετικά μεγάλος, και όμως η εκτέλεσή τους στη λεπτομέρεια ήταν εξίσου εξαιρετική και προσεκτική με τη σύλληψη του συνόλου. Η μοίρα του ήταν τόσο στενά συνυφασμένη με αυτή του Περικλή που σε μια εποχή που ο τελευταίος είχε χάσει την εύνοια των Αθηναίων, κατηγορήθηκε από τους εχθρούς του, ακομα και από μαθητές του:(Μένων), και εξορίστηκε το 432 π.Χ.
Κατέφυγε στην Ολυμπία, όπου κατασκεύασε το περίφημο άγαλμα του Ολυμπίου Διός, ένα από τα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου. Τα κάτω μέρη του αγάλματος καλύπτονταν από ένα ρέον μανδύα. Στο δεξί του χέρι κρατούσε τη θεά της νίκης, που τον έστεψε, τον πρώτο νικητή, και στο αριστερό του το σκήπτρο με τον αετό . Η δύναμη , η σοφία και η καλοσύνη ήταν οι εκφράσεις των χαρακτηριστικών του. Το άγαλμα παρίστανε τον Δία καθισμένο με το σώμα του φτιαγμένο από ελεφαντοστό ενώ το ένδυμα από χρυσό. Δυστυχώς τον κυνήγησε η ίδια μοίρα, αφού ξανακατηγορήθηκε για κατάχρηση και κλοπή χρυσού και φυλακίστηκε ως το θάνατο του. Αν και δε διασώθηκαν πολλά έργα του , αυτά έγινα γνωστά και από πολυάριθμα Ρωμαϊκά αντίγραφα.
Προς το τέλος της ζωής του ο Φειδίας ήταν ύποπτος για υπεξαίρεση χρυσού κατά την κατασκευή ενός αγάλματος . είναι βέβαιο ότι πέθανε στη φυλακή το 432 . Το σήμα κατατεθέν της τέχνης του είναι η εξαιρετική αξιοπρέπεια , η υψηλή τεχνική τελειότητα και η φυσική αλήθεια που εξελίχθηκε σε ιδανική ατομικότητα .
Το 1958 αρχαιολόγοι ανακάλυψαν το εργαστήριο του Φειδία στην Ολυμπία, με κάποια υπολείμματα από εργαλεία και καλούπια όπου ο γλύπτης δημιουργούσε το περίφημο χρυσελεφάντινο άγαλμα που καταστράφηκε από πυρκαγιά στη Κωνσταντινούπολη όπου το μετέφερε ο Κωνσταντίνος μετά από πολλούς αιώνες.
Στην Ήλιδα υπήρχε μια Αφροδίτη Ουρανία από αυτόν, στους Δελφούς υπήρχαν 10 χάλκινα αγάλματα που οι Αθηναίοι έστησαν από τα λάφυρα της νίκης του Μαραθώνα. Στην καλλιτεχνική του δραστηριότητα ανήκουν , αν και όχι άμεσα, τα αγάλματα στο αέτωμα του Παρθενώνα , τα λείψανα των οποίων σώζονται στο Λονδίνο με την ονομασία των Ελγινικών Μαρμάρων . Στα έργα αυτά συγκαταλέγονται και τα γλυπτά από τα Προπύλαια (η Νίκη Άπτερος), το Θησείο κ.λπ., από τα οποία όμως έχουν διασωθεί πολύ λιγότερα. Μόνο η ζωφόρος από το σηκό του Ναού της Νίκης Απτέρου, ύψους 3 1/2 ποδιών και μήκους 28 ποδιών, που απεικονίζει την πομπή των Παναθηναίων, ένα από τα πιο θαυμάσια έργα της ελληνικής τέχνης , σώθηκε και σώζεται σε μεγάλο βαθμό στο Βρετανικό μουσείο. Το άγαλμα της Νέμεσις σκαλίστηκε από τον Φειδία από ένα τετράγωνο μάρμαρο που είχαν φέρει μαζί τους οι Πέρσες για να σχηματίσουν σύμβολο νίκης όταν οι Έλληνες ηττούνταν.
Συγγενείς καλλιτέχνες του Φειδία:
Πάναινος ,ανιψιός του Φειδία και ζωγράφος
Αμμώνος , γιος του Φειδία, ζωγράφος
Πλίσταντος, αδερφός του Φειδία, ζωγράφος
Πηγές
Pierers universal lexicon, Altenburg 1860,σελ. 61
Karl Ernst Georges Hannover 1913
Brockhaus conversations Lexicon 1809
