Χρύσωμα, ένα μάθημα ζωγραφικής απο τον Παναγιώτη Δοξαρά 300 χρόνια μετά την εποχή του

Παναγιώτης Δοξαράς Γέννηση: 1662,  Μάνη - Απεβίωσε: 1729, Κέρκυρα

ΕΙΣ ΤΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑ ΤΟΥ ΧΡΥΣΙΩΜΑΤΟΣ.

 Ήξευρε καλά, να επιμελάσαι παστρικά εις ότι επιχειρίζεσε δια του χρυσόματος, να βάνης εις την κόλα νερό γλυκό και καθαρό, η πλάκα οπού τρίβεις ταμπόλε να είναι παστρική, η κούπαις, τα πινέλα ας είναι καλά παστρικά, δια να ανακατώνης τα μπόλε, και τις κόλαις με τον ύψον.

 Έπαρε κόλα τοδέσκα άσπρη λείτρα μία, διάλεξε την να είναι καλή, δια να λιώνη εις το βράσιμον, βάλε την εις ένα αφόριο τζουκάλι, να χωράη νερό καρτούτζα πέντε δια να μοσκεύη ώραις έξι, έπειτα βάλε την εις την φωτιάν να βράση ώστε να αναλύση όλη καλά. Ύστερον εύγαλέ την να ρεποσάρη κάμποσον, και απέκη δος την εις το ξύλο. Στεγνώνοντάς, την μια φορά, δήνεις το άλλο εώς τρία, ή και τέσσερα χέρια ως καθώς είναι το ξύλο, και αν είναι το ξύλο γλυκό δίνεις ένα χέρι κόλα ή και δύο περισσότερα, και αν είναι το ξύλο σκλιρό δος τρία μόνον.

 Έπειτα ετοίμασε τους ύψους λεπτούς, καλά κρισαρισμένους και με την ίδιαν κόλα έτζι δυναμερήν δίνεις ένα και δύο χέρια, και κάθε βολά να είανι στεγνό καλά, έπειτα εις τα επίλοιπα χέρια του ύψου βάνεις ολίγο νερό εις την κόλα, εώς να έρθεις εις τα έξι χέρια, δια να μη γένη το ύψομα σκληρό, και δεν του πιτήχει το χρύσομα, και απέκη στεγνώνοντας καλά έπαρε κάποια σύδερα όπου ονομάζονται ξιστήρια, και ξεις κάποιους κόμπους, ή και περισσούς ύψους, δια να γένη στιλβοτό.  

 Έπειτα ετοιμάζεις τα μπόλε καλά, και παστρικά τριμένο, με τούτον το τρόπον, βάλε μησί ογκιά μπόλο αρμένο, και μισή μπόλο οριοντάλε, και ολίγο ξήγγη να είναι από το ξηγγοκέρι, την ποσότιτα εώς ένα ρεβηθόσπυρο, και τρίψε τα καλά, έπειτα ανακατόνης ολίγο με νερό, και ολίγη κόλα αχαμνή, και δίνης έζι νερατό το πρώτο χέρι, έπειτα ακολουθάς πλέον δυναμερόν ήγουν δασίτερον ολίγον με την ίδιαν στράτα βάνοντας εις το μπόλε τρία μερδικά νερό, και ένα κόλα όλιγην εως να δώση δύναμιν του νερού, έπειτα χρυσόνεις με κάθε επιμέλεια, να βρέχης καλά τον τόπο οπού θέλης να βάνης το χρυσάφη, και όχι να βάνης να πλακόνη το πενέλο απάνω εις το χρυσάφη, διατί κάνει το χρυσάφη μολισμούς, ήγουν μακιαίς, και έτζη και η μεταδούραις. 

 Έπειτα αφύνης να στεγνώση καλά εις το αρκετό, και μπουρνίρεις εκεί όπου θέλης, και το αμπουρνίριστον, του δήνεις το χρώμα του, ολίγον κρόκον και γώμα άσπρη μοσκεμένη με νερό, και ας είναι κιάρα, αυτή είναι η ερμηνία η πλέον εξερτή του χρυσόματος, και αν δε σου ευτυχίσει δια πρώτην φοράν μη μη διλιάσεις διατί μεταχειρίζοντας λαμβάνεις την πράξιν. Αυτή είναι η στράτα η πλέα εξέρετη, και κυριότερη, μαρτυριμένη, και δοκιμασμένη και ωφέλειμως.

πηγές

Περι ζωγραφίας

Οι στοχασμοί του Ιακώβου Πολυλά για την Ωραία τέχνη

Περί ωραίας τέχνης

Α) Η τέχνη όταν εκφράζει την άψυχη φύση είναι ευτυχισμένη αν φτάσει να την ενθυμίσει- και φαίνεται πάντα κατώτερη από την φύση- το ιδανικό del paesaggio είναι πάντα κατώτερο από τις πραγματικές θεωρίες που βρίσκονται στη φύση. Το αντίθετο συμβαίνει στις άλλες τέχνες όταν έχουν αντικείμενο τον άνθρωπο. Η γλυπτική, η ζωγραφική, η μουσική, η ποιητική- κάθε μια στον ανώτερο βαθμό, δύνανται να παραστήσουν ένα ιδανικό ανώτερο πολύ της φύσης. Αυτό ίσως προέρχεται από τη διαφορά των μέσων που έχουν αυτές οι διάφορες τέχνες. Τα μέσα της τέχνης del paesaggio είναι περιορισμένα. Το  αντικείμενο της είναι μέσα στο διάστημα. Αυτή πρέπει να περιορίσει το μεγαλοπρεπές της φύσεως σε μικρό διάστημα-να το σμικρύνει για να παραστήσει ένα όλον.

Β) Η θεωρητική ανάλυση καλλιτεχνημάτων είναι έργο αποσυνθετικό, στο οποίο η ψυχή αχώριστη όπως είναι από το σώμα, στήνεται κάτω από τη σμίλη του ανατόμου. Δύσκολο είναι να το εξετάσει κάποιος και να το κρίνει με το φως οποιασδήποτε θεωρίας. Διότι κάθε έργο της φαντασίας μετέχει και του ατομικού ιδιώματος του καλλιτεχνικού και όταν συμβαίνει αυτό να απλώνεται σε όλη τη περιοχή της τέχνης , η κριτική δε δύναται να εφαρμόσει τη στάθμη της. Τη δυσκολία αυτή απαντούμε σε όλους τους ποιητές μικρους και μεγάλους, και λέμε μικρους και μεγάλους διότι αλοίμονο αν ο θαυμασμός και η λατρεία μας θα περιοριζόταν στους δύο ή τρεις μεγαλοτέχνες της ανθρωπότητας. Απέναντι του Ομήρου και του Αισχύλου, ο Σοφοκλής και ο Ευριπίδης, απέναντι του Δάντη ο Αριόστο και ο Μαντζόνι, απέναντι του Sheakspeare o Byron και ο Τennyson μου φαίνονται ότι είναι μικροί, αλλά αυτό δε σημαίνει ότι δεν είναι καλλιτέχνες, εάν καθένας από αυτούς με την ιδέα του πρωτοτύπου κάτι πρόσθεσαν στην επικράτεια της τέχνης.

Το αρχικό κείμενο βρισκόταν σε μια γλυκή ελαφρή καθαρεύουσα.

Πηγές

Ιακώβου Πολυλά Ανέκδοτα έργα, Νίκος Παγράτης-Δήμητρα Κούδα

Γεώργιος Σαμαρτζής και ηθογραφική ζωγραφική

 

1. Τα λάφυρα, 1905, ελαιογραφία, συλλογή Γ.Κάρτερ, Αθήνα

  Στις ηθογραφικές παραστάσεις ο Γεώργιος Σαμαρτζής δίνει ένα καθοριστικό δείγμα των δυνατοτήτων του με την απόδοση της καθημερινής ζωής, τις πλούσιες τονικές διαβαθμίσεις, τη μελετημένη οργάνωση των συνθέσεων και τη δύναμη των εκφραστικών του μέσων να πλημμυρίζουν τη ζωγραφική επιφάνεια. 

2. Το κέντημα-Ίρις, 1915, ελαιογραφία σε μουσαμά, Δημοτική πινακοθήκη Κέρκυρας.

 Η μορφοπλαστική του γλώσσα ενσωματώνει επιδράσεις από τον γαλλικό ιμπρεσιονισμό και καλλιτέχνες όπως η B. Morisot, Ιταλική και δη Ναπολιτάνικη ηθογραφική ζωγραφική των Dalbono και Curcio, αλλά και στοιχεία ομότεχνων των Κερκυραίων, όπως οι δάσκαλοί του Χ.Παχής, Παύλος  Προσαλέντης ο Νεότερος και Περικλής Τσιριγώτης.

3. Κοτζάμπασης, 1882, ελαιογραφία, συλλογή Α. Φράντζου, Κέρκυρα.

 Στα ηθογραφικά του θέματα ο Σαμαρτζής δε φαίνεται να επηρεάζεται από το δάσκαλό του D. Morelli που διακρίνεται για μια αίσθηση τραγικότητας, ίσως και θεατρικότητας.

4. Βοσκός στη Κέρκυρα, 1909, ελαιογραφία, Δημοτική πινακοθήκη Κέρκυρας.

   Η ζωγραφική ηθογραφικών θεμάτων στα επτάνησα σαφώς δεν χαρακτηρίζεται από τη δυναμικότητα της ώσμωσης τουλάχιστον ιδεολογικά όπως στο αντίστοιχο καλλιτεχνικό είδος που αναπτύχθηκε στον υπόλοιπο ελλαδικό χώρο, με καλλιτεχνικό κέντρο ασφαλώς την Αθήνα. Η στροφή των Ελλήνων δημιουργών προς την ηθογραφική αναπαράσταση σημειώνεται γύρω στο 1870 και ο βασικότερος λόγος μπορεί να θεωρηθεί η ανάπτυξη του είδους στα μεγάλα καλλιτεχνικά κέντρα της Ευρώπης και ιδιαέτερα στο Μόναχο, όπου σπούδασαν οι περισσότεροι καλλιτέχνες της περιόδου αλλά και η αστικοποίηση της ελληνικής κοινωνίας που με επιταχυμένο ρυθμό όδευε στη διαμόρφωση ενός νέου προσώπου. Σε αυτό οπωσδήποτε συνέβαλαν και οι λαογραφικές εργασίες του Ν.Πολίτη που αποκάλυψαν την αξία των λαϊκών εθίμων και των παραδόσεων.

5. Μπενιτσιώτισσα, αχρονολόγητο, ελαιογραφία, Δημοτική πινακοθήκη Κέρκυρας.

 Η διαφορετική ιστορική πραγματικότητα και το ιδεολογικό υπόβαθρο καθορίζει τη διαφοροποίηση ανάμεσα στην ελληνική και ευρωπαϊκή ηθογραφική ζψγραφική.

6. Η γυναίκα στο γρασίδι, 1922, ελαιογραφία, ιδιωτική συλλογή, Αθήνα.

Στην ηθογραφική ζωγραφική του δημιούργησε 22 έργα του από τα οποία τα 17 ήταν ιδιωτικού βίου.

Τα έργα <<Κοντζαμπάσης>> και <<Άραβας μουσικός>> συγκαταλέγονται στα Οριενταλιστικά θέματα.

7. Οι λουόμενες, αχρονολόγητο, ελαιογραφία, ιδιωτική συλλογή, Αθήνα.

 Στα αγροτικά θέματα τοποθετούνται τα έργα <<Βοσκός στην Κέρκυρα>>, <<Βοσκός δτη περιοχή της λίμνης Χαλικιόπουλου>>, <<Μπενιτσιώτισσα>>. Στις παιδικές-οικογενειακές σκηνές συγκαταλέγονται τα έργα του << Το κέντημα-Ίρις>> και <<Ο θηλασμός>>.

8. Ο Άραβας μουσικός, 1901, ελαιογραφία, συλλογή Γ.Κάρτερ.

 Στην αστική ηθογραφία του υπάρχουν τα έργα <<Λάφυρα>>, <<Αποχαιρετισμός στο τρένο>>, <<Ρεμβασμός>>,  << Ο κουρδιστής του πιάνου>> και <<Στοχασμός>>. Σε συνδυασμό τοπιογραφίας και ηθογραφίας τοποθετούνται τα έργα <<Μετά το λουτρό>>, <<Γυναίκα στο γρασίδι>>, <<Λουόμενες>>, <<Η αποβίβαση>>. Το έργο <<Λουόμενες>> τοποθετείται και  στον συνδυασμό ηθογραφίας-γυμνογραφίας, όπως και ο <<Ρεμβασμός>> στην ηθογραφία-τοπιογραφία.

Πηγές

Ο Κερκυραίος ζωγράφος Γεώργιος Σαμαρτζής (1868-1925) ΝΕΚΤΑΡΙΑΝΝΑ Κ. ΣΑΛΙΒΕΡΟΥ

Λεξικό Ελλήνων