Ο Χαράλαμπος Παχής και η Επτανησιακή σχολή του 19ου αιώνα

   Γεννημένος το 1844 στο νησί των Φαιάκων ο Χαράλαμπος Παχής εξελήχθηκε σε έναν από τους πιο σημαντικούς εκπροσώπους της Επτανησιακής ζωγραφικής Σχολής. Το ταλέντο του διακρίθηκε σε νεαρή ηλικία όταν ήρθε σε επαφή με έναν εύπορο φιλότεχνο Άγγλο που του πρόσφερε την ευκαιρία με την υποτροφία που του παραχώρησε να σπουδάσει στην Ιταλία. Έτσι τον βρίσκουμε να φοιτά στη Νεάπολη και την ακαδημία του Αγίου Λουκά της Ρώμης κατά τη περίοδο 1868-1869, με δασκάλους τον Ποντένι και τον Κονσόνι και αφού ταξίδεψε σε διάφορες περιοχές της Ευρώπης επέστρεψε στην Κέρκυρα το 1870.  

 

Το Αρκάδι

   Η μία από τις δύο σχολές που κυριαρχούν στην ελληνική τέχνη του 18ου και 19ου αιώνα. Η άλλη είναι η Σχολή του Μονάχου, η οποία είναι επηρεασμένη από τη γερμανική παράδοση, σε αντίθεση με την Επτανησιακή Σχολή, που έχει επηρεαστεί από τα ιταλικά πρότυπα. Οι Επτανήσιοι καλλιτέχνες επιδίδονται στην τεχνική της ελαιογραφίας και στη θρησκευτική ζωγραφική, φτιάχνοντας προσωπογραφίες, τοπιογραφίες, νεκρή φύση, ηθογραφίες και αναπαριστώντας μυθολογικά θέματα.
 

   Στην πατρίδα του δίδαξε αρχικά στο δημόσιο εκπαιδευτήριο, τη Σχολή του Καποδίστρια, ενώ αργότερα ίδρυσε ιδιωτική Καλλιτεχνική Σχολή, στην οποία φοίτησαν πολλοί αξιόλογοι κερκυραίοι ζωγράφοι, όπως ο Άγγελος Γιαλλινάς, ο Γεώργιος Σαμαρτζής, ο Τσιριγώτης κ.α.

  Μέσα από τα έργα του Παχή είναι φανερή η επίδραση της ιταλικής σχολής του δεύτερου μισού του 19ου αιώνα την οποία συνδυάζει με τα στοιχεία της Επτανησιακής Σχολής

 

  Επηρεασμένος από τον ευρωπαϊκό φιλελληνισμό φιλοτέχνησε ιστορικές συνθέσεις εμπνευσμένες από την Ελληνική Επανάσταση και τα ελληνικά χρονικά ( «Ο χορός του Ζαλόγγου», «Ο απαγχονισμός του Πατριάρχη Γρηγορίου του Ε΄», «Η δολοφονία του Καποδίστρια», κλπ ). Ζωγράφισε επίσης προσωπογραφίες, ενώ είναι από τους πρώτους επτανήσιους ζωγράφους που απεικόνισαν ηθογραφικές σκηνές και τοπία, συνδυάζοντας στα έργα του τα διδάγματα της ιταλικής του μαθητείας με καθαρά λαϊκότροπα στοιχεία. Η καλλιτεχνική του δημιουργία περιλαμβάνει επίσης ορισμένα θρησκευτικά θέματα, καθώς και την αγιογράφηση της Ορθόδοξης Ελληνικής Εκκλησίας στο Δυρράχιο.

Η «Πρωτομαγιά στην Κέρκυρα»

  Το συγκεκριμένο έργο αποτελεί χαρακτηριστικό έργο της Επτανησιακής Σχολής του 19ου αιώνα.

Ο ζωγράφος απεικονίζει τα ήθη και τα έθιμα της Κέρκυρας, την εποχή μετά την ένωση (1864) της Επτανήσου πολιτείας με την Ελλάδα, με την εντυπωσιακή ζωντάνια και εύγλωττη παραστατικότητά της ελαιογραφία.

  Σε πρώτο πλάνο παρουσιάζονται δύο ομάδες ανθρώπων. Οι μουσικοί, λουσμένοι στο φως, και οι κτηνοτρόφοι, στη σκιά, μπροστά στο «Ζυθοπνευματοπωλείον» του Μαγκιόλου. Η σκηνή διαδραματίζεται σε κεντρικό δρόμο της Κέρκυρας, όπου τα ψηλά κτίρια με τις καμάρες δημιουργούν έντονα σχεδιαστική προοπτική και βάθος στο έργο. Η ψευδαίσθηση του βάθους εντείνεται με τα αχνά χρωματισμένα τελευταία κτίρια.

  Οι μουσικοί φορούν μαντίλια και ζωνάρια και ένας από αυτούς κρατά στα χέρια του ένα μικρό στολισμένο κυπαρίσσι σαν γαϊτανάκι. Οι κτηνοτρόφοι δίπλα τους φορούν κόκκινα φέσια και τσαρούχια, και ένας από αυτούς κουβαλά στον ώμο του ένα δοχείο για το γάλα, για να μη μείνει στον θεατή καμία αμφιβολία για το επάγγελμά τους.

 

 Οι φιγούρες των παιδιών, που πλαισιώνουν τις παρέες και κοιτούν εκστατικά τους μουσικούς, είναι αινιγματικές, γιατί μοιάζουν μάλλον με νάνους. Ίσως περιγράφουν συγκεκριμένους, γνωστούς τύπους του νησιού. Ενδιαφέρον ακόμη έχει η φιγούρα στο βάθος, με το ημίψηλο καπέλο και το παρασόλι.

 

   Η τεχνική της ελαιογραφίας ,που χρησιμοποιούνταν πλέον αντί της καθιερωμένης παλαιότερα αυγοτέμπερας, δίνει ιδιαίτερες δυνατότητες λεπτότητας και ευαισθησίας. Το λαμπερό φως της άνοιξης ταιριάζει με την πανηγυρική και θεατρική ατμόσφαιρα του έργου.

   Ο Παχής έχει επιμεληθεί ιδιαίτερα την πολυπρόσωπη αυτή σύνθεση, όσον αφορά τον πλούτο των λεπτομερειών, την καθαρότητα των μορφών και των χρωμάτων, την ακρίβεια του σχεδίου. Όσον αφορά τα επίπεδα των κτιρίων και τις πολυπρόσωπες ομάδες, έχουν δοθεί δεξιοτεχνικές λύσεις. Οι πολλές λεπτομέρειες δίνουν τη θέση τους σε μεγάλες κενές επιφάνειες, με τις οποίες ανασαίνει το έργο (πρόσοψη κτιρίων, ουρανός, επιφάνεια δρόμου). Οι πολύχρωμες κορδέλες από το γαϊτανάκι «παίζουν» με την επιγραφή του χρωματοπωλείου, ο μουσικός με το τρίγωνο συνομιλεί με το σκιασμένο πρόσωπο στο άνοιγμα της πόρτας και υπάρχουν και άλλες ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες. Επιμέρους εικόνες και όμορφα στιγμιότυπα περιμένουν τον προσεκτικό θεατή να τα απολαύσει σε ένα τόσο πλούσιο φορητό έργο μικρών διαστάσεων. Παρά την έντονη ιταλική επίδραση, το έργο αποτυπώνει την παραδοσιακή κερκυραϊκή Πρωτομαγιά του 19ου αιώνα.

   Το συγκεκριμένο έργο του Παχή είναι ένας πραγματικός θησαυρός ελληνικών λαογραφικών πληροφοριών για την αστικοποιημένη επτανησιακή κοινωνία. Εντυπωσίασε και στην εποχή του τους Ευρωπαίους, όταν ο Παχής συμμετείχε σε παγκόσμια έκθεση στο Παρίσι (1878).



Προσωπογραφία του αντισυνταγματάρχη Βλαχόπουλου, Χαράλαμπος Παχής

  Συμμετέχοντας στην καλλιτεχνική κίνηση της πρωτεύουσας, παρουσίασε έργα του σε διάφορες εκθέσεις, όπως τα Ολύμπια του 1875, όπου τιμήθηκε με το "αργυρούν νομισματόσημον β΄τάξεως" για το έργο του "Αρκάδι". Έλαβε επίσης μέρος στην Παγκόσμια Έκθεση του Παρισιού το 1878 και στην Πανελλήνια Καλλιτεχνική Έκθεση του Ζαππείου το 1888, ενώ η συμμετοχή του στην Α΄ Παγκόσμια Έκθεση στην Κρήτη το 1900 του χάρισε το χρυσό βραβείο.

Ρήγας Φερραίος, Χαράλαμπος Παχής

  Ο Χαράλαμπος Παχής τιμήθηκε με δύο βραβεία του Ιονίου Κράτους, δύο βραβεία του Βατικανού και με το χρυσό βραβείο της πρώτης έκθεσης στην Κρήτη το 1900. Ο πίνακάς του «Το Αρκάδι» παρουσιάστηκε στην Πανελλήνια Έκθεση του Ζαππείου το 1875 κερδίζοντας το "αργυρούν νομισματόσημον β΄τάξεως" . Το 1878 συμμετείχε στη Διεθνή Έκθεση του Παρισιού με μια τοπιογραφία.

Η δολοφονία του Ιωάννη Καποδίστρια

 

   Είναι ενδιαφέρον ότι η δολοφονία του Κυβερνήτη παριστάνεται μέσα στο ναό, ενώ αντιθέτως εκτελέστηκε έξω από το ναό του Αγίου Σπυρίδωνος, μπροστά στην είσοδο. Επίσης, είναι αξιοσημείωτο οτι υπάρχει αντίστοιχος πίνακας του ίδιου ζωγράφου, πιθανότατα μεταγενέστερος, που αναπαριστά τη δολοφονία στον πραγματικό της χώρο.(Ο πίνακας αυτός βρίσκεται στη Δημοτική Πινακοθήκη του Δήμου Κέρκυρας).

 

 Είναι, μάλιστα, αξιοπρόσεκτο οτι ο Κερκυραίος ζωγράφος Χ. Παχής τοποθετεί και στα δύο έργα του, ακριβώς πλάϊ στον Κυβερνήτη μια φυσιογνωμία που, σύμφωνα με ορισμένους ερευνητές, θυμίζει τον στενό του συνεργάτη, Κερκυραίο Ανδρέα Μουστοξύδη, σε μεγαλύτερη ηλικία όμως, από εκείνην που είχε κατά την εποχή της δολοφονίας.

 

 

«Η δολοφονία του Ιωάννη Καποδίστρια» αποτελεί ένα από τα χαρακτηριστικότερα δείγματα της εργασίας του διασώ­ζοντας παρά τα αρκετά στοιχεία υπερβολής, μία ιδιαίτερα ρεαλιστική περιγραφή του τραγικού συμβάντος.

  Ο καλλιτέχνης αποδίδει με επιτυχία το δρα­ματικό ύφος της σύνθεσης που αποτελείται από πλήθος προσώπων σε κίνηση εντός ενός αρχιτεκτονικού περιβάλλοντος με ενδιαφέροντα στοιχεία, κυρίως μη υπαρκτά.

  Η σκηνή του θανάτου, όπου αιμόφυρτος ο κυβερνήτης παραδίδει το πνεύμα εμπρός από τον ναό του Αγίου Σπυρίδωνος στο Ναύπλιο (Κυριακή, 27 Σεπτεμβρίου 1831), συνοδεύεται από την φυγή των δολοφόνων, Κωνσταντίνου και Γεωργίου Μαυρομιχάλη και την καταδίωξή τους καθώς και από τον αιφνιδιασμό, την οδύνη όσων παρακολουθούν παραπλεύρως ή στο βάθος το συμβάν.

Αποδίδεται η έκπληξη, η αγωνία, η θλίψη, ο θυμός των προσώπων, επι­φανών και μη. Η σχεδόν σκηνογραφική, συνοπτική απόδοση των στοιχείων στο βάθος αλλά και του ουρανού που προμηνύει καταιγίδα, επάνω από την απεχθή δολοφονία, ενι­σχύουν την δραματική φόρτιση και μας μεταφέρουν νοητά σε μια φανταστική σκηνή θεα­τρικού έργου. Λόγια και μη στοιχεία συναντώνται στην τέχνη του Κερκυραίου δημιουργού, οι τρόποι διαμορφώνονται από τις επιδράσεις της παιδείας του στην Ιταλία αλλά και την σχέση του με την τοπική λαϊκή ζωγραφική.
 Ο Χαράλαμπος Παχής απεβίωσε στην ιδιαιτέρα πατρίδα του το 1891.



Θεοτόκος Βρεφοκρατούσα, Χαράλαμπος Παχής

Η εκκλησιαστική αρχιτεκτονική του 19ου αιώνα στην Αιτωλοακαρνανία. Η Τρίκλιτη Βασιλική Αγίου Αθανασίου Αμφιλοχίας, με τα έργα δια χειρός Χαράλαμπου Παχή



Ο Συμεών, Χαράλαμπος Παχής

 

 



copyright Έλενα Παπάζη

 

Βιβλιογραφία :
Παιδαγωγικό ινστιτούτο
Εθνική πινακοθήκη
Πινακοθήκη δήμου Κέρκυρας
Εγκυκλοπαίδεια Ήλιος
Μαϊστρος