Το Βιβλίο-όπλο του Φραντσέσκο Μοροζίνι.

 Ένα Βιβλίο-όπλο που ανήκε στον Φραντσέσκο Μοροζίνι, Δόγη της Βενετίας τον 17ο αιώνα. Κατασκευάστηκε στη Βενετία στο δεύτερο μισό του 17ου αιώνα. Ο ιδιοκτήτης του δερματόδετου βιβλίου μπορούσε να τραβήξει τον μεταξωτό σελιδοδείκτη για να πυροβολήσει όσο το βιβλίο ήταν ακόμα κλειστό. Εκτίθονταν στο Museo Correr στη Βενετία.

 Πιθανότατα χρησιμοποιήθηκε για προσωπική προστασία και μπορεί να πυροδοτηθεί μόνο όταν το βιβλίο είναι κλειστό μέσω μιας ακίδας σκανδάλης κρυμμένης σε μεταξωτό νήμα που έχει σχεδιαστεί για να μοιάζει με σελιδοδείκτη.

  Ο Lorenzo Cittone γράφει στο βιβλίο του Venise, L'hiver Et L'ete, De Pres Et De Loin , σχετικά με αυτό το απίστευτο βιβλίο όπλο: «Βρήκα σε μια προθήκη του μουσείου Correr, στη Βενετία, το βιβλίο προσευχών του Morosini που παλιά μου άρεσε τόσο πολύ, καθώς εκτός από μερικές προσευχές, αυτό το όμορφο βιβλίο διαθέτει ένα όπλο χωρίς πισινό. Φυσικά, το δέσιμο είναι εκπληκτικό. Και είναι δύσκολο να βγάλεις το όπλο όταν κλείσει το βιβλίο».

   

  Μοροζίνι. Ο βενετός που κατέστρεψε την Ακρόπολη όταν τη βομβάρδισε για να κατακτήσει την Αθήνα από τους Τούρκους. Πέθανε στο Ναύπλιο και ονομάστηκε “πελοποννησιακός” Ο Φραντσέσκο Μοροζίνι συνέδεσε το όνομά του με το βομβαρδισμό της Ακρόπολης. Στις 2 Σεπτεμβρίου 1687 κατέπλευσε στο Πόρτο Λεόνε, το σημερινό λιμάνι του Πειραιά, μαζί με το στόλο του. Οι χριστιανοί κάτοικοι της Αθήνας είχαν ελπίδες ότι ο Μοροζίνι θα καταφέρει να τους απελευθερώσει από τους Οθωμανούς. Ο ναός του Παρθενώνα χρησιμοποιούνταν ως μπαρουταποθήκη από τους Οθωμανούς, κάποιος έδωσε αυτή τη πληροφορία στο Μοροζίνι. Οι Τούρκοι ήλπιζαν ότι θα σεβαστεί τομνημείο και δε θα ρίξει βολές εναντίον του. Ο Μοροζίνι δε δίστασε. Βομβάρδιζε επί τέσσερις ημέρες τον ιερό βράχο. Μια οβίδα τρύπησε τη στέγη του Παρθενώνα και χτύπησε πεντακόσια βαρέλια πυρίτιδας.

  

  Ένα μεγάλο τμήμα του ναού καταστράφηκε, μετά από εκατοντάδες χρόνια που άντεξε σε σεισμούς, επιθέσεις και βανδαλισμούς. Λίγες μέρες αργότερα, στρατιώτες του αρχιστράτηγου Μοροζίνι προσπάθησαν να αφαιρέσουν ένα τμήμα της δυτικής πλευράς του ναού, όμως το μόνο που κατάφεραν ήταν το τμήμα να θρυμματιστεί.

  Ο Μοροζίνι γεννήθηκε στις 26 Φεβρουαρίου 1619. Γόνος της ενετικής οικογένειας ευγενών, από μικρή ηλικία διακρίθηκε για την ανδρεία του. Σε ηλικία 36 ετών διορίζεται προσωρινά στόλαρχος των ενετικών ναυτικών δυνάμεων μετά το θάνατο του Ενετού ναυάρχου Μοτσενίγου όπου αργότερα γίνεται αρχηγός του στόλου. 

Ο δόγης Φραντσέσκο Μοροζίνι δέχεται την ξύλινη ράβδο και τον Πηλέα στη Βασιλική του Αγίου Μάρκου» (7 Μαΐου 1699 από τον τότε Μοναχό Τζουζέπε Αρχίντο).
Ζωγράφος Alessandro Piazza. Λάδι σε καμβά. Μουσείο Correr.

  Εκείνη την περίοδο ο ελλαδικός χώρος βρισκόταν υπό την τουρκική κατοχή. Στόχος του Μοροζίνι ήταν να διώξει τους Τούρκους από το Αιγαίο. Έτσι, ξεκίνησε τις πρώτες επιχειρήσεις του από τη Μονεμβασιά, τη Χαλκίδα, ορισμένα λιμάνια της Εύβοιας και τέλος τα Χανιά Κρήτης. Όλες οι επιχειρήσεις απέτυχαν. Εξαιτίας αυτών των αποτυχιών, επεμβαίνει ένας υφιστάμενος του Μοροζίνι, ονόματι Μπαρμπάρο . Τον κατηγόρησε για αναξιότητα και απαίτησε από την κυβέρνηση της Βενετίας να τον ανακαλέσουν. Ο Μπαρμπάρο απέτυχε, καθώς ο Μοροζίνι απαλλάχθηκε από όλες τις κατηγορίες του. 

  Το 1645 αρχίζει ο πέμπτος ενετοτουρκικός πόλεμος, γνωστός ως μεγάλος πόλεμος, μεταξύ της δημοκρατίας της Βενετίας και της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Εξελίσσεται κυρίως έξω από τα τείχη του Χάνδακα, το σημερινό Ηράκλειο αλλά και στο Αιγαίο. Οι θανατηφόρες μάχες κορυφώνονται κατά την πολιορκία του Χάνδακα. Τότε η ενετική κυβέρνηση αποφάσισε το Δεκέμβριο του 1666 να στείλει τον αρχιστράτηγο, πλέον, Μοροζίνι. Μετά από 25 χρόνια συγκρούσεων και πολλές απώλειες χριστιανών και μουσουλμάνων, ο Μοροζίνι επεμβαίνει. Στις 27 Σεπτεμβρίου 1669 παίρνει πρωτοβουλία, συνθηκολογεί και παραδίδει την πόλη στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Με την επιστροφή του στη Βενετία, λόγω αυτής της πρωτοβουλίας του, κατηγορήθηκε για δειλία και προδοσία. Διεξάγεται μια δίκη όπου ο Μοροζίνι αθωώνεται. Με την κήρυξη του έκτου ενετοτουρκικού πολέμου το 1684, ο Μοροζίνι είναι πάλι αρχηγός των ενόπλων δυνάμεων. Ήταν προφανές ότι επιβίωνε σε όλες τις καταστάσεις, είτε έχανε στο πεδίο της μάχης είτε όχι. Ο Μοροζίνι έδρασε και στην Κρήτη Η δράση του Μοροζίνι στον έκτο ενετοτουρκικό πόλεμο 1685. Ο Μοροζίνι είναι διοικητής του ενετικού στόλου. Προσεγγίζει την Κέρκυρα και 2.000 Έλληνες κερκυραίοι εθελοντές ενισχύουν το στόλο του. Αφού κυριεύει τη Λευκάδα, στρέφεται προς τα κάστρα της Πελοποννήσου. Εκεί οι επιτυχίες του ήταν συνεχείς.

Η θριαμβευτική επιστροφή του δόγη Φραντσέσκο Μοροζίνι στη Βενετία (λάδι σε καμβά) Ιταλική Σχολή, (17ος αιώνας) Museo Correr, Βενετία, Ιταλία.

   Μετά τη λεηλασία του τουρκοκρατούμενου κάστρου της Κορώνης, σταματά για πολεμικό συμβούλιο στη Μεθώνη. Στο συμβούλιο αυτό αποφάσισαν να μεταβούν άμεσα στο Μυστρά και στο Ναύπλιο. Αφού φτάνουν στο Γύθειο, ο Μοροζίνι αφήνει το στόλο του να καταλάβει το Μυστρά και συνεχίζει την πορεία του προς τη Μονεμβασιά και το Τολό.

Ο Βενετός ζωγράφος, Francesco Morosini πολεμά τους Τούρκους 1660-1730 Βενετία, Μουσείο Correr - PH © Matteo De Fina.

 Εκεί στις 25 Ιουλίου 1686 αποβιβάζεται το μεγαλύτερο μέρος του στόλου του, επιτίθενται στο Άργος και καταλαμβάνουν το Παλαμήδι. Χάρη στις νίκες του το επόμενο έτος, όπου κατέλαβε όλα τα κάστρα, απελευθερώθηκε όλη η Πελοπόννησος, πέραν της Μονεμβασιάς. Ακολούθησε κι άλλο πολεμικό συμβούλιο. Το θέμα του ήταν η διασφάλιση της Πελοποννήσου με την κατάκτηση της Κορίνθου. Υπήρχε και δεύτερη επιλογή, αυτή της προσπάθειας να καταλάβουν ξανά την Αθήνα. 

Giorgio Sideri, Isola de Candia 16ος αιώνας, έγχρωμο σχέδιο σε περγαμηνή - Βενετία, Museo Correr

  Ο Βενετός αρχιστράτηγος επιλέγει την ανακατάληψη της Αθήνας. Εκεί γίνεται ο καταστρεπτικός βομβαρδισμός του Παρθενώνα. Μετά από αυτή την αποτυχία, έρχεται και η εξάπλωση πανώλης. Μεταδόθηκε από ένα γαλλικό πλοίο στο Ναύπλιο και στο στρατό του Μοροζίνι. Η Γερουσία της Βενετίας όμως εκτίμησε τις νίκες του Μοροζίνι στην Πελοπόννησο και του απένειμε τον τίτλο «Πελοποννησιακός». Ο Μοροζίνι κηρύσσεται Δόγης από τη βενετική δημοκρατία 3 Απριλίου 1688. 

The actions of Francesco Morosini Prince of Venice, Part First, 1694 - Venice, χάρτινο χειρόγραφο, Museo Correr Library.

  Ο Φραντσέσκο Μοροζίνι ανακηρύσσεται Δόγης από τη Γαληνότατη Δημοκρατία της Βενετίας, ενώ βρισκόταν στον Πόρο με το στόλο του. Λίγες μέρες μετά καταπλέει στον Πόρο η γαλέρα «Βουκένταυρος» προκειμένου να μεταφέρει τα σύμβολα του αξιώματος του Δόγη στο Μοροζίνι. Έτσι, επιβιβάζεται σε αυτό και επιστρέφει στη Βενετία. Παρά το γεγονός ότι έγινε Δόγης, δε σταμάτησε να ενδιαφέρεται για την Πελοπόννησο και όσα συνέβαιναν εκεί. Για πολλές από τις νίκες των Βενετών είχαν μερίδιο ευθύνης οι Έλληνες και η σημαντική τους βοήθεια.

Η έκθεση αφιερωμένη στον Μοροζίνι σε μια αίθουσα του Μουσείου Correr (Βενετία)

 Οι Βενετοί αποφασίζουν να εφαρμόσουν πιο φιλελληνική πολιτική. Έτσι, αποφυλακίζουν τον κουρσάρο Λιμπεράκη Γερακάκη και τον ορίζουν μπέη της Μάνης. Ο Μοροζίνι στις 24 Μαΐου 1693, σε ηλικία 75 ετών, επιβιβάζεται και πάλι στο «Βουκένταυρο» με προορισμό αρχικά το Ναύπλιο και μετά το Τολό. Ο Μοροζίνι έπασχε από χρόνια λιθίαση, δηλαδή πέτρες σε διάφορα ζωτικά όργανά του.

Κέρκυρα, Σαν Τζάκομο. Γλυπτική σύνθεση  με τη παράσταση θριάμβου του Μοροζίνι
Το γλυπτό στήθηκε κρυφά μια νύχτα του 1691 ως πρόκληση των Βενετών για τη Λατινική Εκκλησία. Η Βενετία θέλησε με αυτή τη κίνηση να ενοχλήσει τους Λατίνους και να δικαιώσει τον Δόγη της για την πιστή ακολουθία της πολιτικής της πατρίδας του.

  Ενώ βρισκόταν στο λιμάνι της Καρύστου, η κατάσταση της υγείας του επιδεινώθηκε. Αμέσως απέπλευσε για το Ναύπλιο εσπευσμένα. Στις 27 Δεκεμβρίου 1693, σε ηλικία 75 ετών, ο Φραντσέσκο Μοροζίνι πέθανε και ταριχεύτηκε. Το πτώμα του μεταφέρθηκε στη Βενετία και τοποθετήθηκε σε κρύπτη του ναού Αγίου Στεφάνου των Αυγουστίνων στις 16 Ιανουαρίου 1694. 

 O δόγης αγαπούσε τη γάτα του, Νίνι, τόσο πολύ που την ταρίχευσε με ένα ποντίκι ανάμεσα στα πόδια της όταν πέθανε. Το ταριχευμένο σώμα της γάτας του Μοροζίνι φυλασσόταν στο παλάτι του στον Άγιο Στέφανο. Τον 19ο αιώνα, το περιεχόμενο και οι διακοσμήσεις του παλατιού τέθηκαν προς πώληση, αλλά ευτυχώς ο Δήμος της Βενετίας παρενέβη για να αγοράσει τα πολύτιμα αντικείμενα, συμπεριλαμβανομένου του σώματος της γάτας και του βιβλίου-όπλου.

Φόρεμα Francesco Morosini. Φωτογραφία του Federico Roiter με την ευγενική προσφορά του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας της Βενετίας. Φωτογραφία ιδιοκτησία του Πολιτιστικού Συλλόγου Aretè.

Πηγές

vintag.es

H μηχανή του χρόνου

venetian cat, the Venice blog

artflakes.com

Μetropolitano.it

Corfuhistory.eu

Δεν ήταν αυτοκτονία, τελικά, ο θάνατος του διάσημου ζωγράφου Ernst Ludwig Kirchner

 

Ernst Ludwig Kirchner, Η κοιλάδα Sertig το φθινόπωρο, 1925-26 © Kirchner Museum Davos

Ο Ερνστ Λούντβιχ Κίρχνερ, ο Γερμανός ζωγράφος, ένας από τους σημαντικότερους εξπρεσιονιστές των αρχών του εικοστού αιώνα, που την περίοδο του Εθνικοσοσιαλισμού οι ναζί χαρακτήρισαν τα έργα του «εκφυλισμένη τέχνη», δεν αυτοκτόνησε, λένε σήμερα οι ειδικοί.

Αν και η ζωή του είχε εκτροχιαστεί τα τελευταία χρόνια, ο καλλιτέχνης δεν θα μπορούσε να αυτοπυροβοληθεί με το όπλο που τον σκότωσε το 1938 και υποστηρίζουν ότι είναι σχεδόν αδύνατον να πυροβόλησε ο ίδιος με το όπλο του δύο φορές.

«Αυτοκτονία χωρίς αμφιβολία» ήταν η ετυμηγορία της ελβετικής ιατρικής έκθεσης της 16ης Ιουνίου 1938, για τον θάνατο του Ερνστ Κίρχνερ από δύο πυροβολισμούς στο στήθος. Το όπλο, τύπου Μπράουνινγκ, είναι εξοπλισμένο με μια συσκευή ασφαλείας που σημαίνει ότι μπορεί να πυροδοτηθεί μόνο με ένα χέρι με μεγάλη δύναμη.

Δεδομένης της ανάκρουσης του όπλου από τον πρώτο πυροβολισμό και του τραυματισμού που θα είχε προκαλέσει η σφαίρα, είναι απίθανο ο Κίρχνερ να μπορούσε να πυροβολήσει για δεύτερη φορά, λέει ο Αντρέας Χαρτλ, ειδικός στα πυροβόλα όπλα. Ο ίδιος υποστηρίζει ότι είναι συνηθισμένο για τους ανθρώπους που αυτοκτονούν να αυτοπυροβολούνται στο κεφάλι γιατί θα έπρεπε να κρατούν το όπλο πολύ περίεργα για να στοχεύσουν στο στήθος τους.

Ernst Ludwig Kirchner, Ο Κόκκινος Πύργος στο Halle, 1915, Museum Folkwang

Ο Χαρτλ λέει επίσης ότι σε τόσο κοντινή απόσταση, η απελευθέρωση αερίου θα είχε κάψει δέρμα και ρούχα. Αλλά η ιατρική έκθεση -η οποία περιέχει και άλλες αντιφάσεις- περιέγραφε μόνο δύο μικρές τρύπες μεταξύ των πλευρών του ζωγράφου. Αυτό σημαίνει ότι κάποιος τον πυροβόλησε από απόσταση, λέει ο Χαρτλ. Η ιατρική έκθεση ανέφερε επίσης ότι δύο μάρτυρες άκουσαν έναν πυροβολισμό (όχι δύο) και είδαν τον Κίρχνερ να πέφτει στο έδαφος, ενώ κατέληγε στο συμπέρασμα ότι η «εσωτερική αναστάτωση του Κίρχνερ τον έφερε σε απόγνωση».

Γεννημένος το 1880 στο Ασάφενμπουργκ της Γερμανίας, ο Κίρχνερ σπούδασε αρχιτεκτονική στη Δρέσδη, αλλά αποφάσισε να αφιερωθεί στη ζωγραφική. Συμμετείχε ως εθελοντής στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά σύντομα κατέρρευσε και απολύθηκε από τον στρατό. Την περίοδο του πολέμου ζωγράφιζε πορτρέτα και λουόμενες γυναίκες.

Ο εθισμός του στα ναρκωτικά έγινε χειρότερος και τον Μάιο του 1938 ξαναχτυπήθηκε από κατάθλιψη. Ένας φίλος ανέφερε ότι είχε καταστρέψει γλυπτά και σχέδια και χρησιμοποίησε μερικούς από τους καλύτερους πίνακές του για να κάνει εξάσκηση στον στόχο.

Στις 7 Ιουνίου του 1905 ίδρυσε με τους Χέκελ, Μπλάιλ και Σμιντ Ρότλουφ την ομάδα Die Brucke (Η Γέφυρα). Σύμφωνα με τον Κίρχνερ, το όνομα υποδήλωνε μια «γέφυρα προς το μέλλον», παραπέμποντας στο έργο του Νίτσε. Όταν έκαναν την εμφάνισή τους στη Δρέσδη το φθινόπωρο του 1906, οι κριτικοί και το κοινό τους αντιμετώπισαν εχθρικά. Οι νέοι καλλιτέχνες δεν πτοήθηκαν και τα επόμενα χρόνια οργάνωσαν πολλές ατομικές και ομαδικές εκθέσεις.

Το 1911 ο Κίρχνερ πήγε στο Βερολίνο και ήρθε σε επαφή με τα μέλη της ομάδας «Μπλε Καβαλάρης». Εντυπωσιάστηκε από τον βερολινέζικο τρόπο ζωής, που ήταν πολύ διαφορετικός από αυτόν που είχε συνηθίσει. Στους πίνακες που φιλοτεχνήθηκαν στο Βερολίνο τις παραμονές του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου φαίνεται ο θαυμασμός του για τον τρόπο ζωής και τον φανταχτερό κόσμο, που όμως έκρυβε την υποκρισία, την προσποίηση και μια βαθιά ηθική κατάπτωση την οποία ο Κίρχνερ παρουσίασε στα έργα του.

Ernst Ludwig Kirchner

Ο Κίρχνερ κατέφυγε στο ορεινό θέρετρο του Νταβός το 1917 για να ξεφύγει από τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο και μετανάστευσε εκεί το 1918 για να κάνει μια νέα αρχή. Είχε φτάσει άρρωστος και αδυνατισμένος και εξαρτημένος από ναρκωτικά και αλκοόλ.

Μέχρι το 1932, είχε καταφύγει και πάλι σε φάρμακα - αυτή τη φορά στο Eudokal, ένα παράγωγο μορφίνης που είχε συνταγογραφήσει ο γιατρός του. Η άνοδος των ναζί στην πατρίδα του πιθανότατα συνέβαλε στην κατάθλιψη και τις διαταραχές του ύπνου που τον ταλαιπωρούσαν: 32 από τα έργα του εμφανίστηκαν στην έκθεση Degenerate Art του 1937, με τα οποία οι ναζί προσπάθησαν να γελοιοποιήσουν και να υποτιμήσουν τους σύγχρονους καλλιτέχνες. Επίσης, απομακρύνθηκε από την ακαδημία καλλιτεχνών του Βερολίνου. Από το 1935 ήδη, το έργο του κρίθηκε ως «εκφυλισμένο» από το ναζιστικό καθεστώς και το 1937 περισσότερα από 600 έργα του είτε πωλήθηκαν είτε καταστράφηκαν.

Ο εθισμός του στα ναρκωτικά έγινε χειρότερος και τον Μάιο του 1938 ξαναχτυπήθηκε από κατάθλιψη. Ένας φίλος ανέφερε ότι είχε καταστρέψει γλυπτά και σχέδια και χρησιμοποίησε μερικούς από τους καλύτερους πίνακές του για να κάνει εξάσκηση στον στόχο.

Στις 12 Ιουνίου, απέσυρε την πρόταση γάμου του στην Έρνα Σίλινγκ, η οποία είχε μετακομίσει από το Βερολίνο στο Νταβός για να ζήσει μαζί του. Παρά την κατάθλιψη, η κατάστασή του δεν ήταν αυτοκτονική. Πιθανώς θα μείνει για πάντα μυστήριο η ταυτότητα του δολοφόνου του. 

Η ζωγραφική του Κίρχνερ ξεχωρίζει για τα εκτυφλωτικά της χρώματα. Υπέγραφε πίνακες με το ψευδώνυμο Louis de Marsalle. Ο Κίρχνερ άλλοτε ζωγράφιζε με χρώμα, άλλοτε έκανε σκίτσα, άλλοτε πειραματιζόταν με τη γλυπτική. Ήταν ανοιχτός σε νέα ρεύματα.

Τα έργα του, στα οποία προσπαθούσε να αποτυπώσει την αυθόρμητη, απροσδιόριστη ελευθερία των σωμάτων, ξεχωρίζουν για την πλαστικότητα των γραμμών αλλά και τις επιρροές από την Αρτ Νουβό. Κατέφυγε στην αναζήτηση αισθητικών προτύπων στον ρομαντισμό του 19ου αιώνα. Το αποτέλεσμα ήταν ιδιαίτερα πρωτότυπο και σίγουρα κάτι εντελώς νέο. Ο παλιός ρομαντισμός «παντρεύτηκε» με τον εξπρεσιονισμό και τις νέες εικαστικές φόρμες.

Πηγές

Lifo.gr