Η Συνθήκη των τεχνών: Φεβρουαρίου 2017

Κυριακή 26 Φεβρουαρίου 2017

Ο Μιχαήλ Δαμασκηνός και η προσωπογραφία του

(εικόνα 1) Άγιοι Στέργιος, Ιουστίνα και Βάκχος, Μιχαήλ Δαμασκηνός

Ο ζωγράφος ήταν εγκατεστημένος στον βενετοκρατούμενο Χάνδακα όπου γεννήθηκε μεταξύ 1530 και 1535. Διδάχτηκε την τέχνη της ζωγραφικής στην Σχολή της Αγίας Αικατερίνης των Σιναΐτων. Από αναφορές σε έγγραφα της Βενετίας μαθαίνουμε πως ο πατέρας του ονομαζόταν Γεώργιος Δαμασκηνός και ότι ο ζωγράφος είχε επίσης μια αδελφή με το όνομα Φρατζού. Ο Μιχαήλ απέκτησε μια κόρη, την Αντωνία, η οποία παντρεύτηκε τον συνάδελφο του πατέρα της στη Βενετία, Γιάννη Μαυρίκα, τον επονομαζόμενο Μαντούφο.
Δούλεψε πολλά χρόνια στη Βενετία στην οποία εγκαταστάθηκε το Σεπτέμβριο του 1574. Εκεί ανέλαβε την εκτέλεση διαφόρων ζωγραφικών εργασιών για τη διακόσμηση της ορθόδοξης ελληνικής εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου της Βενετίας.

(εικόνα 2) Άγιος Βάκχος λεπτομέρεια

Παράλληλα με την εξάσκηση της τέχνης του συμμετείχε ενεργά στα κοινά της Ελληνικής αδελφότητας, θέτοντας μάλιστα και υποψηφιότητα για την εκλογή του ως μέλος του διοικητικού της συμβουλίου δύο φορές ανεπιτυχώς. Παρέμεινε στη Βενετία μέχρι το 1582. Σε έγγραφα του Αγίου Γεωργίου των Ελλήνων χαρακτηρίζεται ως ΄΄ο ζωγράφος της εκκλησίας ΄΄.

(εικόνα 3) λεπτομέρεια Άγιος Στέργιος

Κατά τη παραμονή του στην Βενετία ο Δαμασκηνός είχε τη συνήθεια να συγκεντρώνει σχέδια Ιταλών συναδέλφων του από θαυμασμό αλλά και με σκοπό να διεισδύει στα στοιχεία μελετώντας τα και στη συνέχεια να τα χρησιμοποιεί και ο ίδιος στην τέχνη του. Αυτό γίνεται γνωστό από έγγραφο που αναφέρεται η παραχώρηση των έργων-σχεδίων που ήταν κάτοχος ο ζωγράφος προς τον γνωστό, σημαντικό εκπρόσωπο της μανιεριστικής ζωγραφικής, Parmigianino.

Ακολουθούσε συχνά πρότυπα του 15ου αιώνα που διακοσμούσε πολλές φορές με δευτερεύοντα ιταλικά στοιχεία, τα οποία αφομοιώθηκαν στο παραδοσιακό σύνολο. Στη Κέρκυρα βρίσκεται το μεγαλύτερο γνωστό σύνολο υπογεγραμμένων έργων του Μιχαήλ Δαμασκηνού, καθώς και μερικά ανυπόγραφα που μπορούν να του αποδοθούν με μεγάλη βεβαιότητα.

(εικόνα 4) Άγιος Γεώργιος και σκηνές του βίου του, Μιχαήλ Δαμασκηνός

(εικόνα 5)Λεπτομέρεια από την εικόνα του Αγίου Γεωργίου

Έφερε έντονη τη σφραγίδα του μανιερισμού, διατάσσοντας πολλές από τις συνθέσεις του σε διάφορα επίπεδα χωρίς την απουσία του παραδοσιακού στοιχείου. Ανανέωσε τα εκφραστικά μέσα της κρητικής σχολής και δημιούργησε πολλούς νέους εικονογραφικούς τύπους αλλά χρησιμοποίησε και τύπους επηρεασμένος από τις σύγχρονες ιταλικές pale d' altare. Ο Μιχαήλ Δαμασκηνός αποτέλεσε πρότυπο για τους μεταγενέστερους ζωγράφους καθώς κατόρθωσε να μπολιάσει τη βυζαντινή ορθόδοξη πολιτιστική παράδοση της Κρήτης με αναγεννησιακές επιδράσεις του κυρίαρχου βενετικού στοιχείου.

Η προσωπογραφία του Μιχαήλ Δαμασκηνού

(εικόνα 6) Η προσκύνηση των Μάγων

(εικόνα 7) Λεπτομέρεια από την εικόνα η Προσκύνηση των Μάγων

Είναι πολύ πιθανό το ενδεχόμενο το πρόσωπο που αντικρύζει κατάματα το θεατή να είναι η προσωπογραφία του Μιχαήλ Δαμασκηνού -καθώς έκαναν οι σπουδαίοι ζωγράφοι της εποχής του εκτός Ελληνικού χώρου - να συμπεριλαμβάνουν, δηλαδή, τη μορφή τους μέσα σε κάποια από τα έργα τους με το βλέμμα στραμμένο όχι στην ενεργό σκηνή που εκτυλίσσεται στο ζωγραφικό έργο αλλά ευθεία στο θεατή- . Ένα ακόμη σημαντικό δείγμα είναι ότι το συγκεκριμένο πρόσωπο το συναντάμε πολύ συχνά στα έργα του, με τα ίδια χαρακτηριστικά, όπως για παράδειγμα στην εικόνα του Αγίου Δημητρίου με σκηνές του βίου του( εικόνα 4), καθώς και στην εικόνα του Αγίου Βάκχου (εικόνα 2).

Ο Μιχαήλ Δαμασκηνός γνωρίζοντας καλά την ευρωπαϊκή ζωγραφική της εποχής του κατάφερε να συνδυάσει τα βυζαντινά στοιχεία με τα αναγεννησιακά. Το τελικό αποτέλεσμα είναι οι εικόνες να μεταφέρουν τη πλούσια βυζαντινή βαρύτητα στον αναγεννησιακό ρεαλισμό.

Στα έργα του βλέπουμε την εναλλαγή και τη χαμαιλεοντική διαδραστικότητα την οποία χρησιμοποιεί σύμφωνα, κάθε φορά, με τις απαιτήσεις των εκάστοτε πελατών του που είτε ήταν ορθόδοξοι είτε καθολικοί. Έτσι βλέπουμε, άλλα έργα του να είναι ζωγραφισμένα σύμφωνα με τη βυζαντινή παράδοση άλλα σύμφωνα με τη λατινική τεχνοτροπία και σε άλλα να συνυπάρχουν αρμονικά ο βυζαντινός με το αναγεννησιακό κόσμο.

Ο Μυστικός Δείπνος, Μιχαήλ Δαμασκηνός

Τα στοιχεία για την αφετηρία της ζωγραφικής του σταδιοδρομίας είναι ελλιπή, εκτός από τη μόνη γνώριμη πληροφορία που έχουμε, ότι μαθήτευσε στη σχολή της Αγίας Αικατερίνης των Σιναϊτών. Ο κύριος φορέας της ζωγραφικής του ήταν η ξύλινη φορητή εικόνα, φιλοτεχνώντας τη με την τεχνοτροπία της αυγοτέμπερας με τη γνωστή, ειδική, παραδοσιακή προετοιμασία. Χρησιμοποιούσε σε μεγάλο βαθμό τις δύο βασικές του αποχρώσεις, το χρώμα του κόκκινου και του πράσινου.

Στις εικόνες του καταδεικνύεται η μεγάλη καλλιτεχνική ικανότητα και η υψηλή ποιότητα που ήταν σε θέση να αποτυπώνει. Στα έργα του Δαμάσκηνού μπορούμε να θαυμάσουμε το χαρακτηριστικό δείγμα της ιταλίζουσας αναγεννησιακής τεχνοτροπίας συνάμα με τη τέχνη του Βυζαντίου η οποία, βυζαντινή τέχνη, επιδίωκε την αρτιότητα της ζωγραφικής εικόνας με σκοπό όχι μόνο την αισθητική απόλαυση άλλα και τη κάλυψη ενός μεγάλου φάσματος πρακτικών αναγκών (διδαχτικών, λατρευτικων, κοινωνικοπολιτικών).

copyright Έλενα Παπάζη

Βιβλιογραφία :

Ο περίπλους των εικόνων
Εγκυκλοπαίδεια Ήλιος
ΕΑΔΔ Εθνικό κέντρο τεκμηρίωσης
Μουσείο Αντιβουνιώτισσας
Έργα του Μιχαήλ Δαμασκηνού στο Ιερό του Αγίου Γεωργίου
της Βενετίας, Κωνσταντουδάκη

Παρασκευή 24 Φεβρουαρίου 2017

Η οικογένεια των κερκυραίων ζωγράφων Προσαλέντιδων

Το όνομα Προσαλέντης αναφέρεται στη Χρυσή Βίβλο των ευγενών της Κέρκυρας από το 1504. Όνομα Ευγενούς οικογένειας της Κέρκυρας, βυζαντινής καταγωγής, η οποία εγκαταστάθηκε στο νησί μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης υπό των Τούρκων.

Ο πρώτος Προσαλέντης που μαρτυρείται ως ζωγράφος είναι ο Ιωάννης Προσαλέντης,γιός του Δημήτριου Προσαλέντη, ο οποίος αναφέρεται το 1584 πως διδάχτηκε τη ζωγραφική από τον διάσημο αγιογράφο Δελάρτα για διάστημα τριών χρόνων. Στη διορία αυτή θα μάθαινε όλη τη τέχνη της ζωγραφικής <<καλά, πιστά και αληθινά>> με όλα τα μυστήρια αυτής της τέχνης όπως συνήθιζαν οι καλοί τεχνίτες. Ο νεαρός ακολουθούσε το δάσκαλο του στις μετακινήσεις του έξω από τη πόλη της Κέρκυρας υπό τη φροντίδα του δασκάλου του και ως αμοιβή για τη διδασκαλία που θα του πρόσφερε ο Ιωάννης θα εργαζόταν μαζί του για τα τρία χρόνια της μαθητείας του.

Προσωπογραφία του Παύλου Προσαλέντη

Το 1784 γεννήθηκε στη Κέρκυρα ο Παύλος Προσαλέντης, ο οποίος καταξιώθηκε ως ο πρώτος γλύπτης της νεότερης Ελλάδας. Τα πρώτα του μαθήματα τα έλαβε στη Κέρκυρα, δίπλα στον Ιταλό γλύπτη Μπόσι. Ακολούθως ταξίδεψε στη Ρώμη και έγινε μαθητής του Antonio Canova. Ίδρυσε στη Κέρκυρα το 1804 τη πρώτη ιδιωτική σχολή καλών τεχνών (Γλυπτικής και Ζωγραφικής) δημιουργώντας τις προϋποθέσεις μιας καλλιτεχνικής παιδείας δυτικού χαρακτήρα, αναλαμβάνοντας από απλές διακοσμητικές συνθέσεις μέχρι μεγάλα έργα. Η καλλιτεχνική σχολή του Προσαλέντη αργότερα μετατράπηκε σε δημόσια σχολή υπό των Άγγλων με τη μετονομασία << Ακαδημία Καλών Τεχνών>>. Τα κυριότερα έργα του είναι ο ανδριάντας του αρμοστή Μαίτλαντ στο Αργοστόλι και του διαδόχου του Άνταμ στη Κέρκυρα, αμφότεροι εξ ορείχαλκου η Άρτεμη,ς έργο που βρίσκεται στην Αγγλία, η προτομή του Γκίλφορδ, η οποία βρίσκεται στη Κέρκυρα κ. α. Τα καλύτερα εκ μαρμάρου έργα του είναι το άγαλμα της Ηρούς και του Λεάνδρου και της Άρτεμης στο Λονδίνο. Απεβίωσε το1837.

Ανδριάντας του αρμοστή Φρέντερικ 'Ανταμ (1832), χαλκός, ύψος 5,5 μ., Κέρκυρα, αυλή των ανακτόρων των Αγίων Μιχαήλ

Ο κερκυραίος ζωγράφος Σπυρίδων Προσαλέντης (1830-1895). Σπούδασε στη Βενετία. Το 1865 επέστρεψε στην Ελλάδα, διορίστηκε καθηγητής του πολυτεχνείου Αθηνών. Μετά από κάποιο χρονικό διάστημα παραιτήθηκε και επέστρεψε στη Βενετία, που εξετέλεσε τους δύο πίνακες << Έμπορος της Βενετίας>> και <<Τραβιάτα>> βραβεύτηκε στην διεθνή έκθεση της Βενετίας. Από τα σημαντικότερα έργα του στο νησί της Κέρκυρας είναι οι εικόνες που φιλοτέχνησε για το τέμπλο του Αγίου Σπυρίδωνα. Το 1870 επέστρεψε στην Αθήνα, παρακινούμενος από το βασιλιά Γεώργιο Ά και ανέλαβε τη διακόσμηση του παρεκκλησίου των ανακτόρων, ενώ την ίδια χρονιά συμμετείχε στα Ολύμπια και βραβεύτηκε με χρυσό μετάλλιο Β' τάξεως. Συχνά παρουσίαζε έργα του σε βιτρίνες αθηναϊκών καταστημάτων. Διορισμένος εκ νέου καθηγητής του πολυτεχνείου εξακολούθησε να διδάσκει μέχρι και το θάνατο του. Εξετέλεσε πολλές προσωπογραφίες, ιδίως αγωνιστών του 1821. Έργα του βρίσκονται στην Αθήνα, στη Κέρκυρα, τη Ρώμη και τη Βενετία.

Προσωπογραφία Γεράσιμου Ζωχιού, Σπυρίδων Προσαλέντης

Ο Παύλος Προσαλέντης ήταν γιός του Σπυρίδωνα Προσαλέντη, ζωγράφος γεννημένος το 1857 στη Βενετία. Σπούδασε στο σχολείο των τεχνών, στη Νεάπολη κοντά στον D.Morelli, και στο Παρίσι. Για μεγάλη περίοδο έζησε και δούλεψε στην Αίγυπτο όπου επηρεάστηκε ζωγραφίζοντας ηθογραφικά θέματα της Ανατολή. Στο έργο του διακρίνεται η σχεδιαστική του ευχέρεια και η χρωματική του ευαισθησία, η ελευθερία στο σχέδιο και τα ρέοντα περιγράμματα. Οι περισσότεροι από τους πίνακες του αγοράστηκαν στην Αγγλία. Απεβίωσε το 1894.

Άραβας, Παύλος Προσαλέντης

Αιμίλιος Προσαλέντης, γεννήθηκε στη Κέρκυρα το 1859, ήταν και αυτός γιος του Σπυρίδωνα Προσαλέντη. Μετέβει στο Παρίσι και σπούδασε μηχανική. Επιστρέφοντας στην Ελλάδα κατατάχθηκε στο πολεμικό ναυτικό ως μηχανικός. Αυτοδίδαχτος ζωγράφος, ασχολήθηκε κυρίως με τη θαλασσογραφία, τη προσωπογραφία και την τοπιογραφία με την τελευταία να κρατάει τις ρίζες τη από τη γαλλική επιρροή. Οι υδατογραφίες του είναι πλούσιες σε φωτεινότητα, χρωματική ένταση και περιγραφική απλότητα. Πολλοί από τους ιστορικούς πίνακες του υπόκεινται στο υπουργείο Ναυτικών και τη σχολή Δοκίμων. Διάφορα έργα του βραβεύτηκαν σε διεθνής καλλιτεχνικές εκθέσεις. Απεβίωσε το 1926.

Αιμίλιος Προσαλέντης (1859-1926) Θαλασσογραφία, λάδι σε μουσαμά, 70x100 εκ

Boy in sailor, Αιμίλιος Προσαλέντης

Βάρκα, Αιμίλιος Προσαλέντης

Αιμίλιος Προσαλέντης

Ελένη Προσαλέντη γεννήθηκε το 1870. Ήταν εγγονή του Παύλου Προσαλέντη του Πρεσβύτερου, κόρη του Σπυρίδωνα και αδερφή των Αιμιλίου, Παύλου και της Όλγας Προσαλέντη. Σπούδασε κοντά στο πατέρα της και έπειτα στο Παρίσι. Ασχολήθηκε κυρίως με τη προσωπογραφία και την αγιογραφία. Στο έργο της συνδυάζονται ο ακαδημαϊσμός και οι ρεαλιστικές τάσεις, η προσκόλληση σε τύπους του παρελθόντος. Απεβίωσε το 1911.

Κωσταντίνος Μαυρομιχάλης προσωπογραφία, Ελένη Προσαλέντη

Όλγα Προσαλέντη-Παπαδημακη, ζωγράφος γεννηθείσα το 1872 στην Αθήνα.Σπούδασε αρχικά κοντά στο πατέρα της Σπυρίδωνα Προσαλέντη και έπειτα κοντά στο ναδερφό της Παύλο. Το έργο της είναι επηρεασμένο από αυτό των δύο συγγενών της. Ασχολήθηκε κυρίως με την Προσωπογραφία αλλά και την ηθογραφία, την αγιογραφία και τη μικρογραφία. Από τα κυριότερα έργα της ήταν η προσωπογραφία της βασιλόπαιδος Αλεξάνδρας, εκτεθείσα το 1889 στη Πετρούπολη, ο Γερομοναχός (στην Ιταλία) και η προσωπογραφία των Μιαούλη, Κανάρη και του ποιητή Κωστή Παλαμά στο πανεπιστήμιο Αθηνών. Απεβίωσε το 1928.

Η προσφορά της οικογένειας των Προσαλέντιδων ήταν μεγάλη, τόσο στο νησί της Κέρκυρας όσο και ευρύτερα στον ελλαδικό χώρο. Κατάφεραν να μεταλαμπαδεύσουν την αγάπη για την τέχνη και κυρίως τη ζωγραφική με μεγάλο σεβασμό από γενεά σε γενεά προσκολλημένοι στο τρόπο του αρχικού τους διδασκάλου και προγόνου Παύλου Προσαλέντη (όσον αφορά τη προσωπογραφία) ο οποίος ήταν ο θεμελιωτής στην εκμάθηση των τεχνών στο νησί της Κέρκυρας με τη δημιουργία της πρώτης καλλιτεχνικής σχολής.

copyright Έλενα Παπάζη

Πέμπτη 23 Φεβρουαρίου 2017

Ο ζωγράφος Σπυρίδων Σκαρβέλης

Σκηνή στο Κάιρο, Σπυρίδων Σκαρβέλης

Ο Κερκυραίος υδατογράφος Σπυρίδων Σκαρβέλης γεννήθηκε το 1868. Παρακολούθησε μαθήματα ζωγραφικής αρχικά στην Καλλιτεχνική και Βιοτεχνική Σχολή της Κέρκυρας (εκπαιδευτήριο Καποδίστρια) και αργότερα συνέχισε τις σπουδές του στην Τεργέστη και τη Ρώμη. Αργότερα επέστρεψε στην Κέρκυρα (1907-1908) όπου συμμετείχε από κοινού με άλλους καλλιτέχνες, όπως τον εξαίρετο Άγγελο Γιαλλινά, στη διακόσμηση της έπαυλης του Αχχιλείου, που άνηκε στην αυτοκράτειρα της Αυστρίας Ελισάβετ, στον οικισμό του Γαστουρίου. Στη συνέχεια εγκαταστάθηκε για ένα χρονικό διάστημα στην Αίγυπτο, όπου και φιλοτέχνησε ένα μεγάλο αριθμό έργων με τοπία της περιοχής.

Δρόμος στο Κάιρο, Σπυρίδων Σκαρβέλης

Μπενίτσες, Σπυρίδων Σκαρβέλης

Ο Σκαρβέλης ήταν κατά κύριο λόγο τοπιογράφος. Ειδικεύτηκε στην ελαιογραφία και την υδατογραφία και δημιούργησε έργα τα οποία χαρακτηρίζονται ως υψηλής χρωματικής ευαισθησίας. Μέρος του έργου του αφορά σκηνές και τοπία, εκτός από της Αιγύπτου, από την ιδιαίτερη πατρίδα του, την Κέρκυρα.

Φαληράκι Κέρκυρα, Σπυρίδων Σκαρβέλης

Αν και στην αρχή ήταν φανερή η επίδραση της ιταλικής ακαδημαϊκής τεχνοτροπίας στο έργο του με το πέρασμα των ετών κινήθηκε περισσότερο στο καλλιτεχνικό ρεύμα ιμπρεσιονισμού που είχε καλλιεργηθεί στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα με κύριο χαρακτηριστικό τα έντονα, ζωντανά χρώματα(με χρήση των αποχρώσεων των βασικών χρωμάτων).

Δρόμος στο Κάιρο, Σπυρίδων Σκαρβέλης

Συνθέσεις σε εξωτερικούς χώρους, υπό ασυνήθιστες οπτικές γωνίες και έμφαση στην αναπαράσταση του φωτός. Θέλησε έτσι να αποτυπώσει την άμεση εντύπωση που προκαλούσαν τα αντικείμενα και οι καθημερινές εικόνες. Δεν χρησιμοποιούσε το μαύρο χρώμα προκειμένου να επιτύχει τις σκιάσεις ούτε σε ανάμειξη με βασικά χρώματα, μόνο στις περιπτώσεις που αποτελούσε μέρος του θέματος.

Απλοποίησε και περιόρισε τη παλέτα του στα χρώματα του ηλιακού φάσματος απεικονίζοντας το σύγχρονό αστικό περιβάλλον, με τις ανθρώπινες μορφές πάντα σε κίνηση. Αμφισβήτησε τη γραμμή που όφειλε το χρώμα να υποτάσσεται, σε προηγούμενες περιόδους. Διότι σκοπός του ήταν να εκφράσει τη χαρά που προκαλεί η υποκειμενική αίσθηση του έγχρωμου φωτός χωρίς να παρουσιάσει την αντικειμενική υλικότητα του φυσικού κόσμου.

Νείλος, Σπυρίδων Σκαρβέλης

Τοπίο στη Κέρκυρα, Σπυρίδων Σκαρβέλης

Η ζωγραφική της υπαίθρου μαζί με την επιλογή του ιμπρεσιονιστικού ρεύματος που είχε ακολουθήσει ο ζωγράφος είναι δύο μέθοδοι που έρχονται σε πλήρη αντίθεση με τους ακαδημαϊκούς κανόνες ζωγραφικής. Ο υπαιθρισμός, στην εποχή του, αποτελούσε συνέχεια και εξέλιξη της ρομαντικής τοπιογραφίας και το γόητρο της ελευθερίας του ανοιχτού χώρου, οι αλλαγές του φωτός, οι εφήμερες ιδιότητες φαίνεται να έδρασαν καταλυτικά στη τέχνη του ζωγράφου. Ο Σπυρίδων Σκαρβέλης απεβίωσε στην ιδιαιτέρα πατρίδα του, τη Κέρκυρα, σε ηλικία 74 ετών.

Το τέμενος του Ομάρ, Σπυρίδων Σκαρβέλης

Δρόμοι στο Κάιρο, Σπυρίδων Σκαρβέλης

Τοπίο, Σπυρίδων Σκαρβέλης

Πειραιάς, Σπυρίδων Σκαρβέλης

Τετάρτη 22 Φεβρουαρίου 2017

Άγγελος Ακοτάντος Ο ζωγράφος που ενέπνευσε το Δομήνικο Θεοτοκόπουλο

Χειρ Αγγέλου. Ο ζωγράφος που ενέπνευσε το Δομήνικο Θεοτοκόπουλο μαρτυρείται με έργα του στο νησί της Κέρκυρας.

Ένας ζωγράφος φορητών εικόνων της βενετοκρατούμενης Κρήτης. Λόγω της γεωγραφικής θέσης της η Κέρκυρα, βρισκόταν σε συνεχή επικοινωνία με την Κρήτη, τη σημαντικότερη βενετική κτήση, που διαδέχτηκε την Κωνσταντινούπολη ως το σπουδαιότερο πνευματικό και καλλιτεχνικό κέντρο του ελληνισμού.

Η Άμπελος, Άγγελος Ακοτάντος

Παρά τη βενετική προέλευση του επωνύμου του, ο Ακοτάντος ήταν γνήσιος Κρητικός, γεννημένος στον Χάνδακα. Τη διαθήκη του την έγραψε ο ίδιος, στην ελληνική γλώσσα, όχι γιατί ήταν άρρωστος ή γέρος αλλά γιατί επρόκειτο να ταξιδέψει στην Κωνσταντινούπολη. Άλλα στοιχεία είναι ότι κατείχε το ισόβιο αξίωμα του πρωτοψάλτη, ήταν παντρεμένος και την εποχή που γράφει τη διαθήκη η γυναίκα του περιμένει παιδί. Διατηρούσε σχέσεις με το σιναϊτικό μετόχι της Αγίας Αικατερίνης στον Χάνδακα, όπως φαίνεται από δύο εικόνες του τις οποίες κληροδότησε.

Ένας ευκατάστατος αστός, κάτοικος Χάνδακα, του οποίου η ιδιόχειρη διαθήκη μας δίνει σημαντικές πληροφορίες τόσο για τον ίδιο όσο και για την εποχή του. Ο Άγγελος Ακοτάντος ήταν ένας εγγράμματος που διέθετε πλούσια βιβλιοθήκη, από την πώληση της οποίας, μετά το θάνατό του, όπως ζήτησε με τη διαθήκη του, θα προικίζονταν άπορα κορίτσια.

Μη μου άπτου, Άγγελος Ακοτάντος

Ηταν εύπορος, φιλάνθρωπος, ενώ το σπίτι και το εργαστήριό του βρίσκονταν πίσω από τη βασιλική του Αγίου Μάρκου.Το πλήθος των εικόνων του που έχει βρεθεί, δείχνει πως ο Ακοτάντος διατηρούσε μεγάλο εργαστήριο ζωγραφικής στον Χάνδακα, όπου θα πρέπει να μαθήτευσαν σπουδαίοι ζωγράφοι, του δεύτερου μισού του 15ου αιώνα, όπως ο Ανδρέας Ρίτζος.

Έργο του Ανδρέα Ρίτζου

Είχε δύο αδερφούς, τον Ιωάννη, επίσης ζωγράφο, και τον Θεόδωρο που ήταν σχολάρχης. Ο αδερφός του Ιωάννης Ακοτάντος ήταν δάσκαλος του Αντωνίου Παπαδόπουλου του Γεωργίου Πορφυρού και Κωνσταντίνου Ριτζάρδου. Το 1477, γέρος και άρρωστος, δίδει ως ενέχυρο ανθίβολα στον Ανδρέα Ρίτζο. Ο θάνατός του Ιωάννη Ακοτάντου υπολογίζεται πριν από το 1513 σύμφωνα με σημείωση εγγράφου της ίδιας χρονιάς.

Περισσότερες από 30 εικόνες με την υπογραφή «Χειρ Αγγέλου» έχουν διασωθεί, ενώ τουλάχιστον 20 εικόνες μπορούν να αποδοθούν στον ίδιο ζωγράφο. Ως πριν από μερικά χρόνια όμως η επιστημονική κοινότητα θεωρούσε ότι υπήρχαν δύο διαφορετικοί ζωγράφοι, ο Άγγελος και ο Άγγελος Ακοτάντος, οι οποίοι μάλιστα απείχαν μεταξύ τους κατά 150 χρόνια. Χρειάστηκε η μελέτη της διαθήκης του Ακοτάντου που έχει διασωθεί στα Κρατικά Αρχεία της Βενετίας και κάποιες περαιτέρω μελέτες προκειμένου τα δύο πρόσωπα να ταυτισθούν. Ο μυστηριώδης καλλιτέχνης, Άγγελος Ακοτάντος, ξεφεύγει από την ανωνυμία του Μεσαίωνα και υπογράφοντας τα έργα του, υιοθετεί μια πρακτική που θα εμφανισθεί έναν αιώνα αργότερα, κάτι που τον χαρακτηρίζει αναγεννησιακό ζωγράφο πριν τη περίοδο της Αναγέννησης.

Πέτρος και Παύλος, Άγγελος Ακοτάντος

Πέτρος και Παύλος, Δομήνικος Θεοτοκόπουλος

Ένας σπουδαίος ζωγράφος φαίνεται να έχει επηρεαστεί από τη συνήθεια του Ακοτάντου. Ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος ο οποίος χαρακτήριζε τον Ακοτάντο «διασημότατον ζωγράφο», ενώ υπέγραφε με τον ίδιο τρόπο: «Χειρ Δομηνίκου».
Ο Θεοτοκόπουλος βέβαια κατέφυγε στη Δύση και έγινε εκεί διάσημος. Ο Ακοτάντος δεν είχε λόγο να φύγει στη Δύση καθώς πέθανε το 1450, έτος κατά το οποίο η Κωνσταντινούπολη δεν είχε ακόμα πέσει στους Τούρκους, επομένως η προσοχή του ήταν στραμμένη προς τα εκεί και όχι προς τη Δύση.

Η εκδίωξη των εμπόρων, Δομήνικος Θεοτοκόπουλος

Η κρητική σχολή ζωγραφικής υπήρξε η σημαντικότερη καλλιτεχνική εκδήλωση του ελληνισμού μετά την πτώση του Βυζαντίου. Ο Άγγελος Ακοτάντος ζωγράφισε σε μια εποχή (1425 -1450) που λόγω των ιστορικών συγκυριών το κέντρο της καλλιτεχνικής παραγωγής είχε αρχίσει να μετατοπίζεται από την Κωνσταντινούπολη στην πρωτεύουσα της βενετοκρατούμενης Κρήτης, στον Χάνδακα. Στη Κρήτη η βενετική κυριαρχία εξασφάλιζε στους καλλιτέχνες θρησκευτική και επαγγελματική ελευθερία, επίσης τους επέτρεπε οποιαδήποτε μετακίνηση, ενώ παράλληλα οι καλλιτέχνες είχαν την ωφέλεια της άμεσης ή έμμεσης επαφής με τη Βενετία και την τέχνη της.

Έργο του Άγγελου Ακοτάντου, αυγοτέμπερα σε ξύλο Κύπρου προετοιμασμένο με γκέσο

Είναι αξιοσημείωτο ότι στο νησί της Κέρκυρας έχουν σωθεί υπογεγραμμένα έργα του εξαίρετου καλλιτέχνη της πρώτης πεντηκονταετίας του 15ου αιώνα. Στις αρχές του αιώνα υπήρχαν στην Κέρκυρα τέσσερις εικόνες του , σήμερα έχει μείνει μόνο μια.

Λόγω της γεωγραφικής θέσης της, η Κέρκυρα, βρισκόταν σε συνεχή επικοινωνία με την Κρήτη, τη σημαντικότερη βενετική κτήση, που διαδέχτηκε την Κωνσταντινούπολη ως το σπουδαιότερο πνευματικό και καλλιτεχνικό κέντρο του ελληνισμού.

Ιησούς και Αγία Παρασκευή

Βιβλιογραφία :

Βρετανικό μουσείο
Ο περίπλους των εικόνων
Χέρια αγγέλων, η κρητική σχολή ζωγραφικής
Εγκυκλοπαίδεια Ήλιος

Τρίτη 21 Φεβρουαρίου 2017

Ο υδατογράφος Άγγελος Γιαλλινάς

O υδατογράφος Άγγελος Γιαλλινάς

Ο Άγγελος Γιαλλινάς γεννήθηκε στη Κέρκυρα το 1857. Οι ρίζες των προγόνων του κρατούσαν από το Sessulo της Δαλματίας. Εγκαταστάθηκαν αρχικά στη Βενετία το 13ο αιώνα. Μέλη της οικογένειας, ως αξιωματούχοι των Βενετών, υπηρέτησαν στην Κρήτη στην οποία συγκαταλέγονταν μεταξύ των ευγενών φεουδαρχών. Ένας κλάδος από τη Κρήτη μετεγκαταστάθηκε στη Κέρκυρα, όταν οι Βενετοί διαδέχτηκαν τους Ανδηγαυούς (1386).

Σοκάκι στη Κέρκυρα, Άγγελος Γιαλλινάς

Στις 13 Μαίου του 1791 γράφτηκαν στη Χρυσή Βίβλο του νησιού της Κέρκυρας. Οι πρόγονοι του Άγγελου Γιαλλινά έγιναν αποδέχτες μιας μεγάλης κληρονομιάς(συμβολαιογράφος Παν. Πιέρης) από τον ευγενή Στάμο Χαλικιόπουλο, γόνο παλιάς και πάμπλουτης οικογένειας. Η αποδοχή σημειώθηκε στις 16/04/1821 αφορούσε κυρίως τα κτήματα του Καβαλουρίου με τ' αρχοντικό. Η οικογένεια του Άγγελου Γιαλλινά έφερε έκτοτε την υποχρέωση να αποκαλείται Χαλικιόπουλου Αγοραστού Γιαλλινά και να φέρει τα όπλα της. Εξαιτίας της κληρονομιάς αυτής οι Γιαλλιναίοι έγιναν αφάνταστα πλουσιότεροι. Ο Άγγελος κληρονόμησε τ΄ αρχοντικό του Καβαλουρίου στη βόρεια Κέρκυρα.

Το εσωτερικό της βίλλας Βράιλα και μετέπειτα παλάτι του Αχχιλείου, Άγγελος Γιαλλινάς

Ο Άγγελος Γιαλλινάς παρακολούθησε μαθήματα ζωγραφικής στη καλλιτεχνική σχολή της Κέρκυρας με δάσκαλο τον Χαράλαμπο Παχή. Σπούδασε ζωγραφική στη Βενετία, τη Νεάπολη, τη Ρώμη, μετά επέστρεψε στην Ελλάδα και έλαβε μέρος στη πρώτη έκθεση που οργανώθηκε από τον Μιχαήλ Μελά. Διακρίθηκε ιδιαίτατα στην υδατογραφία. Επισκέφτηκε την Ισπανία καλεσμένος εκεί από τον Άγγλο φιλότεχνο Φορδ, με τον οποίο είχε συνδεθεί δια φιλίας όταν αυτός ήταν πρεσβευτής της Αγγλίας στην Αθήνα. Περιηγήθηκε τότε τη χώρα και ζωγράφισε πολλά της τοπία,τα οποία προκάλεσαν το θαυμασμό των Ισπανών κριτικών όταν εξετάστηκαν στη Μαδρίτη.

Βίλλα Βράιλα, νυν Αχχίλειον, Άγγελος Γιαλλινάς

Επιστρέφοντας από το ταξίδι του εγκαταστάθηκε στην αγαπημένη ιδιαιτέρα πατρίδα του. Μελέτησε τον ουρανό και το το φως της με όλες του τις μεταβολές και τα απέδωσε όλα αυτά με τόση τελειότητα, ώστε οι Γάλλοι και οι Γερμανοί κριτικοί δεν έκριναν πλέον τα έργα του αλλά τα θαύμαζαν. Κατά την ομόφωνη γνώμη τους κανείς -ούτε Έλληνας ούτε ξένος ζωγράφος- κατόρθωσε να αποδώσει τη φύση της Κέρκυρας σε πίνακες, όπως ο Άγγελος Γιαλλινάς που συνδύασε τον πλούτο του πράσινου της Κερκυραϊκής φύσης με τη λεπτότητα της γραμμής. Το όνομά του, διαδόθηκε στον καλλιτεχνικό κόσμο και εκτός Ελλάδας.

Στη βρύση, Άγγελος Γιαλλινάς

Επισκέφθηκε έπειτα πολλές ξένες χώρες, την Ιταλία, την Τουρκία την Αυστρία, την Ελβετία, την Ισπανία, την Αγγλία, την Αίγυπτο πάντοτε απεικονίζοντας ό,τι γραφικό έβρισκε αλλά και πάντοτε διατηρώντας στους οφθαλμούς του την ωραία του Κέρκυρα. Εξέθεσε έργα του στην Αθήνα και στο "Σαλόν" των Παρισίων, στη γκαλερί "Σούλτε" του Βερολίνου, στη γκαλερί "Γκρέηβζ" - υπό τη προστασία της Βασίλισσας Αλεξάνδρας της Αγγλίας, που όλα δε τα εκτεθέντα έργα του επωλήθησαν από την ημέρα τον εγκαινίων -, στη γκαλερί του Γεωργίου "Πέτι" στο Παρίσι [1920] όπου συνέβη ακριβώς το ίδιο.

Από τους πλέον ένθερμους θαυμαστές του εκλιπόντος ζωγράφου ήταν η αδερφή του βασιλιά της Ελλάδας, βασίλισσα Αλεξάνδρα της Αγγλίας, η οποία προσπάθησε να τον πείσει να εγκατασταθεί στο Λονδίνο. Αλλά ο Γιαλλινάς δεν ήταν δυνατόν να ζήσει μονίμως μακριά από την Κέρκυρα.

Καμπαναριό, Άγγελος Γιαλλινάς

Έργα του βρίσκονται παντού στην Ευρώπη και σε άλλες συλλογές στην Αμερική. Όλοι οι σύγχρονοι βασιλείς της Ευρώπης, της Αγγλίας, της Σαξωνίας, της Ελλάδας, της Ιταλίας, της Σερβίας, της Ισπανίας. Επίσης οι αυτοκράτορες Γερμανίας, Αυστρίας και Ρωσίας είχαν αγοράσει πίνακές του. Από τα ωραιότερα όμως έργα του, είναι αναντιρρήτως οι εικόνες της Κέρκυρας. Απέδωσε επίσης με ιδιαίτερη λεπτότητα τα μνημεία και τα τοπία της Ηπείρου και της Ρόδου.

Αχχίλειον, Άγγελος Γιαλλινάς, 1895

Οι τοπογραφίες του Γιαλλινά διακρίνονται για την διάχυτη διαβάθμιση του χρώματος και την τέλεια απόδοση χαρακτηριστικών λεπτομερειών, χωρίς εντούτοις να πρόκειται για φωτογραφικές απεικονίσεις. Ο Γιαλλινάς δημιούργησε έτσι μία μοναδική στο είδος της σχολή που ξεφεύγει από την Επτανησιακή Σχολή και προσεγγίζει περισσότερο τον ακαδημαϊσμό της Σχολής του Μονάχου.

Η λιτανεία του Αγίου Σπυρίδωνα, Άγγελος Γιαλλινάς, 1920

Λόγω ατεκνίας ο γιος του Άγγελου, ο Στάμος Γιαλινάς Χαλικιόπουλος Αγοραστός(1905-1990) προ του θανατου του συνέστησε ίδρυμα πολιτισμού όπου θα στεγαστούν οι πίνακες του σπουδαίου πατέρα του μετά το θάνατο της συζύγου του Λιζέτας Αλαμάνου.

Ακολουθεί μικρή συλλογή με έργα του ζωγράφου