Άγγελος Ακοτάντος Ο ζωγράφος που ενέπνευσε το Δομήνικο Θεοτοκόπουλο

   Χειρ Αγγέλου. Ο ζωγράφος που ενέπνευσε το Δομήνικο Θεοτοκόπουλο μαρτυρείται με έργα του στο νησί της Κέρκυρας.

   Ένας ζωγράφος φορητών εικόνων της βενετοκρατούμενης Κρήτης. Λόγω της γεωγραφικής θέσης της η Κέρκυρα, βρισκόταν σε συνεχή επικοινωνία με την Κρήτη, τη σημαντικότερη βενετική κτήση, που διαδέχτηκε την Κωνσταντινούπολη ως το σπουδαιότερο πνευματικό και καλλιτεχνικό κέντρο του ελληνισμού.

Η Άμπελος, Άγγελος Ακοτάντος

   Παρά τη βενετική προέλευση του επωνύμου του, ο Ακοτάντος ήταν γνήσιος Κρητικός, γεννημένος στον Χάνδακα. Τη διαθήκη του την έγραψε ο ίδιος, στην ελληνική γλώσσα, όχι γιατί ήταν άρρωστος ή γέρος αλλά γιατί επρόκειτο να ταξιδέψει στην Κωνσταντινούπολη. Άλλα στοιχεία είναι ότι κατείχε το ισόβιο αξίωμα του πρωτοψάλτη, ήταν παντρεμένος και την εποχή που γράφει τη διαθήκη η γυναίκα του περιμένει παιδί. Διατηρούσε σχέσεις με το σιναϊτικό μετόχι της Αγίας Αικατερίνης στον Χάνδακα, όπως φαίνεται από δύο εικόνες του τις οποίες κληροδότησε.

 Ένας ευκατάστατος αστός, κάτοικος Χάνδακα, του οποίου η ιδιόχειρη διαθήκη μας δίνει σημαντικές πληροφορίες τόσο για τον ίδιο όσο και για την εποχή του. Ο Άγγελος Ακοτάντος ήταν ένας εγγράμματος που διέθετε πλούσια βιβλιοθήκη, από την πώληση της οποίας, μετά το θάνατό του, όπως ζήτησε με τη διαθήκη του, θα προικίζονταν άπορα κορίτσια.

Μη μου άπτου, Άγγελος Ακοτάντος

  Ηταν εύπορος, φιλάνθρωπος, ενώ το σπίτι και το εργαστήριό του βρίσκονταν πίσω από τη βασιλική του Αγίου Μάρκου.Το πλήθος των εικόνων του που έχει βρεθεί, δείχνει πως ο Ακοτάντος διατηρούσε μεγάλο εργαστήριο ζωγραφικής στον Χάνδακα, όπου θα πρέπει να μαθήτευσαν σπουδαίοι ζωγράφοι, του δεύτερου μισού του 15ου αιώνα, όπως ο Ανδρέας Ρίτζος.

Έργο του Ανδρέα Ρίτζου

   Είχε δύο αδερφούς, τον Ιωάννη, επίσης ζωγράφο, και τον Θεόδωρο που ήταν σχολάρχης. Ο αδερφός του Ιωάννης Ακοτάντος ήταν δάσκαλος του Αντωνίου Παπαδόπουλου του Γεωργίου Πορφυρού και Κωνσταντίνου Ριτζάρδου. Το 1477, γέρος και άρρωστος, δίδει ως ενέχυρο ανθίβολα στον Ανδρέα Ρίτζο. Ο θάνατός του Ιωάννη Ακοτάντου υπολογίζεται πριν από το 1513 σύμφωνα με σημείωση εγγράφου της ίδιας χρονιάς.



   Περισσότερες από 30 εικόνες με την υπογραφή «Χειρ Αγγέλου» έχουν διασωθεί, ενώ τουλάχιστον 20 εικόνες μπορούν να αποδοθούν στον ίδιο ζωγράφο. Ως πριν από μερικά χρόνια όμως η επιστημονική κοινότητα θεωρούσε ότι υπήρχαν δύο διαφορετικοί ζωγράφοι, ο  Άγγελος και ο Άγγελος Ακοτάντος, οι οποίοι μάλιστα απείχαν μεταξύ τους κατά 150 χρόνια. Χρειάστηκε η μελέτη της διαθήκης του Ακοτάντου που έχει διασωθεί στα Κρατικά Αρχεία της Βενετίας και κάποιες περαιτέρω μελέτες  προκειμένου τα δύο πρόσωπα να ταυτισθούν. Ο μυστηριώδης καλλιτέχνης, Άγγελος Ακοτάντος, ξεφεύγει από την ανωνυμία του Μεσαίωνα και υπογράφοντας τα έργα του, υιοθετεί μια πρακτική που θα εμφανισθεί έναν αιώνα αργότερα, κάτι που τον χαρακτηρίζει αναγεννησιακό ζωγράφο πριν τη περίοδο της Αναγέννησης.



Πέτρος και Παύλος, Άγγελος Ακοτάντος

 Πέτρος και Παύλος, Δομήνικος Θεοτοκόπουλος

   Ένας σπουδαίος ζωγράφος φαίνεται να έχει επηρεαστεί από τη συνήθεια του Ακοτάντου. Ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος ο οποίος χαρακτήριζε τον Ακοτάντο «διασημότατον ζωγράφο», ενώ υπέγραφε με τον ίδιο τρόπο: «Χειρ Δομηνίκου».
Ο Θεοτοκόπουλος βέβαια κατέφυγε στη Δύση και έγινε εκεί διάσημος. Ο Ακοτάντος δεν είχε λόγο να φύγει στη Δύση καθώς πέθανε το 1450, έτος κατά το οποίο η Κωνσταντινούπολη δεν είχε ακόμα πέσει στους Τούρκους, επομένως η προσοχή του ήταν στραμμένη προς τα εκεί και όχι προς τη Δύση.



Η εκδίωξη των εμπόρων, Δομήνικος Θεοτοκόπουλος

    Η κρητική σχολή ζωγραφικής υπήρξε η σημαντικότερη καλλιτεχνική εκδήλωση του ελληνισμού μετά την πτώση του Βυζαντίου. Ο Άγγελος Ακοτάντος ζωγράφισε σε μια εποχή (1425 -1450) που λόγω των ιστορικών συγκυριών το κέντρο της καλλιτεχνικής παραγωγής είχε αρχίσει να μετατοπίζεται από την Κωνσταντινούπολη στην πρωτεύουσα της βενετοκρατούμενης Κρήτης, στον Χάνδακα. Στη Κρήτη η βενετική κυριαρχία εξασφάλιζε στους καλλιτέχνες θρησκευτική και επαγγελματική ελευθερία, επίσης τους επέτρεπε οποιαδήποτε μετακίνηση, ενώ παράλληλα οι καλλιτέχνες είχαν την ωφέλεια της άμεσης ή έμμεσης επαφής με τη Βενετία και την τέχνη της.

Έργο του Άγγελου Ακοτάντου, αυγοτέμπερα σε ξύλο Κύπρου προετοιμασμένο με γκέσο

    Είναι  αξιοσημείωτο ότι στο νησί της Κέρκυρας έχουν σωθεί υπογεγραμμένα έργα του εξαίρετου καλλιτέχνη της πρώτης πεντηκονταετίας του 15ου αιώνα. Στις αρχές του αιώνα υπήρχαν στην Κέρκυρα τέσσερις εικόνες του , σήμερα έχει μείνει μόνο μια.

   Λόγω της γεωγραφικής θέσης της, η Κέρκυρα, βρισκόταν σε συνεχή επικοινωνία με την Κρήτη, τη σημαντικότερη βενετική κτήση, που διαδέχτηκε την Κωνσταντινούπολη ως το σπουδαιότερο πνευματικό και καλλιτεχνικό κέντρο του ελληνισμού.

Ιησούς και Αγία Παρασκευή

 copyright Έλενα Παπάζη

Βιβλιογραφία :


Βρετανικό μουσείο
Ο περίπλους των εικόνων
Χέρια αγγέλων, η κρητική σχολή ζωγραφικής
Εγκυκλοπαίδεια Ήλιος