Τι έργα τέχνης άλλων δημιουργών αγόραζαν οι μεγάλοι ζωγράφοι ;

  

Eugène Delacroix, Hercules rescuing Hesione, study for the lunette in the Salon de la Paix, Hôtel de Ville, 1852

 Η έκθεση «Painters’ Paintings: From Freud to Van Dyck» έριξε φως στο προσωπικό γούστο οκτώ μεγάλων ζωγράφων. Στην έκθεση, που εκτεινόταν σε περισσότερα από πεντακόσια χρόνια ιστορίας της τέχνης, παρουσιάστηκαν ογδόντα πέντε έργα, τα οποία ανήκαν στις προσωπικές συλλογές των Φρόιντ, Mατίς, Ντεγκά, Leighton, Lawrence, Reynolds και Βαν Ντάικ.

Jean-Baptiste-Camille Corot, «Ιταλίδα ή Γυναίκα με κίτρινο μανίκι (L'Italienne)», περίπου 1870 © The National Gallery, London

   Την έμπνευση γι’ αυτή την έκθεση έδωσε ένας πίνακας που ανήκε σε ζωγράφο, η «Ιταλίδα» του Ζαν-Μπατίστ Καμίλ Κορό, έργο που δώρισε στο βρετανικό έθνος μετά τον θάνατό του το 2011 ο Λούσιαν Φρόιντ. Στη διαθήκη του ο ζωγράφος ανέφερε ότι η πράξη του αυτή έγινε σε ένδειξη ευγνωμοσύνης προς το Ηνωμένο Βασίλειο που τον δέχτηκε με θέρμη, μαζί με την οικογένειά του, όταν κατέφυγε εκεί κυνηγημένος από τους ναζί. Ο Φρόιντ, με τη διαθήκη του, όριζε ότι ο πίνακας θα έπρεπε να εκτίθεται στην Εθνική Πινακοθήκη, ώστε να τον χαίρονται οι μελλοντικές γενιές.

Paul Gauguin, Young Man with a Flower behind his Ear, 1891

 Ο Φρόιντ μάζευε έργα των Σεζάν, Auerbach, Ντεγκά και Constable, ενώ ο Ντεγκά επέλεγε κομμάτια των Πισαρό, Γκωγκέν, Mανέ, Ντελακρουά και Ρουσσώ. Η συλλογή του Mατίς, στην οποία πρωταγωνιστεί ο Πικάσο, περιλαμβάνει επίσης έργα των Ντεγκά, Σεζάν, Γκωγκέν και Signac, ενώ ο Reynolds προτιμούσε Ρέμπραντ και Gainsborough και ο Βαν Ντάικ τεράστια έργα του Τισιανού.

   Η απόκτηση της «Ιταλίδας» προκάλεσε το ενδιαφέρον για τις συλλογές των ζωγράφων και μια σειρά από συζητήσεις σχετικά με τα κριτήρια βάσει των οποίων επιλέγουν έργα τέχνης, καθώς και για το κατά πόσο αυτά στη συνέχεια τους επηρεάζουν – όσο για την «Ιταλίδα», αυτή επανεκτιμήθηκε ως έργο, με την οπτική του Φρόιντ ακόμα και να επισκιάζει τον ίδιο τον πίνακα του Κορό.  Με έργα-δάνεια από δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές, από τη Νέα Υόρκη και τη Φιλαδέλφεια ως την Κοπεγχάγη και το Παρίσι, ενώ κάποια από αυτά δεν είχαν εκτεθεί στο κοινό για αρκετές δεκαετίες.

Οι ζωγράφοι συχνά επέλεγαν έργα που είχαν γι’ αυτούς συναισθηματική και καλλιτεχνική αξία, δεν λείπουν οι περιπτώσεις που απέκτησαν πίνακες ανταγωνιστών τους ή με καθαρά κερδοσκοπικές προθέσεις. Τα έργα από τις συλλογές αυτών των καλλιτεχνών αντιπαρατίθενται με μια σειρά από δικά τους έργα ζωγραφικής, αναδεικνύοντας τις συνδέσεις μεταξύ της δικής τους δημιουργικής παραγωγής και της τέχνης μαζί με την οποία έζησαν. Αυτά τα ζευγαρώματα και οι αντιπαραθέσεις ρίχνουν νέο φως τόσο στα έργα ζωγραφικής όσο και στη δημιουργική διαδικασία των ζωγράφων που τους ανήκαν, δημιουργώντας έναν δυναμικό και πρωτότυπο διάλογο ανάμεσα στην κατοχή και στη ζωγραφική δημιουργία.

Paul Cézanne, Three Bathers, 1879-1882

  Ο Matisse άρχισε να αποκτά φωτογραφίες πολύ πριν συναντήσει την επιτυχία και είχε την πολυτέλεια να το κάνει. Η συλλογή του μεγάλωσε επίσης μέσω δώρων και ανταλλαγών με συναδέλφους καλλιτέχνες. Αντάλλαξε περίφημα φωτογραφίες με τον Πικάσο: έστειλε στον Ισπανό καλλιτέχνη ένα σχέδιο το 1941 ως ευχαριστώ για τον Πικάσο που φρόντιζε για το τραπεζικό του θησαυροφυλάκιο στο κατεχόμενο Παρίσι.

  Ο Πικάσο απάντησε με το μεγαλοπρεπές, θεαματικά θλιβερό «Πορτρέτο της Ντόρα Μάαρ» (1942, Ευγενική προσφορά της γκαλερί Elkon, Νέα Υόρκη), που στάλθηκε στον Ματίς ως παρών, μετά από δεκαετίες μιας περίπλοκης φιλίας που χτυπήθηκε με αντιπαλότητα. Το Fine Signac («The Green House», Βενετία, 1905, Ιδιωτική Συλλογή) απεικονίζει την πρακτική του Matisse να ανταλλάσσει έργα τέχνης με φίλους ζωγράφους, ενώ ένα εμβληματικό έργο του Cézanne , «Three Bathers» (1879–82, Petit Palais, Musée des Beaux-Arts de la Ville de Paris) δείχνει πώς οι εικόνες που κατείχε ο Matisse εξυπηρετούσαν απευθείας τη δική του τέχνη.

The greenhouse ,Mattise

  Αφού το αγόρασε το 1899 - τότε μεγάλη οικονομική θυσία - ο Matisse το κράτησε για 37 χρόνια, κατά τα οποία, είπε, «το γνώρισε αρκετά καλά, αν και [ήλπιζε, όχι εξ ολοκλήρου». Αυτός ο πίνακας και ο Γκογκέν «Νεαρός άνδρας με ένα λουλούδι πίσω από το αυτί του» (1891, Περιουσία από μια διακεκριμένη ιδιωτική συλλογή - ευγενική προσφορά του Christie's) πληροφόρησαν το τολμηρό, απλοποιημένο στυλ του Ματίς, καθώς το έργο του εξελισσόταν σε μεγαλύτερο βαθμό αφαίρεσης, προφανές στο φαντασμαγορικό γλυπτό του «Επιστροφή ΙΙΙ» (1916–17, Κέντρο Πομπιντού, Mnam/Cci, Παρίσι), δανειζόμενος από τη Σεζάν του.

Hilaire Germain Edgar Degas, Combing the Hair ('La Coiffure'), about 1896

  Γνωρίζουμε ελκυστικά ελάχιστα για τις συνθήκες γύρω από την αγορά του Ματίς του Degas's Combing the Hair (περίπου το 1896, η Εθνική Πινακοθήκη, Λονδίνο) ωστόσο ο πίνακας μπορεί να προβληθεί από την άποψη του έργου του ίδιου του Ματίς, πλούσιου σε τέτοιες σκηνές - όπως αντικατοπτρίζεται στο «The Unattentive Reader» (1919, Tate).

Pablo Picasso, Portrait of a Woman: Dora Maar, 20 January 1942

 Το «La Coiffure» του Ντεγκά, το 1936 από τον ζωγράφο, ο οποίος το είχε αποκτήσει το 1918. Ο Ντεγκά, ωστόσο, ήταν ο πιο ενθουσιώδης συλλέκτης από όλους κι ένας από τους μεγαλύτερους της εποχής του. Αγόραζε πίνακες για να υποστηρίξει τους φίλους του και τους συναδέλφους του ιμπρεσιονιστές, να διερευνήσει το δικό του στυλ ή απλώς για να αποτίσει φόρο τιμής σε ήρωες. Μερικά από τα αποκτήματά του μπορεί να δει σήμερα ο επισκέπτης, ανάμεσά τους και το βανδαλισμένο αριστούργημα του Μανέ «Η εκτέλεση του Μαξιμιλιανού», για την αγορά και την αποκατάσταση των κομματιών του οποίου κατέβαλε τεράστιες προσπάθειες, μετά τον θάνατο του φίλου του.

Edouard Manet, The Execution of Maximilian, about 1867-8

    Αγόρασε μεγάλο αριθμό έργων τέχνης από τους ήρωές του Ingres ( Οιδίποδα και η Σφίγγα , περίπου το 1826, και η Angelica που σώθηκαν από τον Ruggiero , 1819–39, τόσο η Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου) όσο και η Delacroix («Ο Ηρακλής διασώζει την Hesione», 1852, Ordrupgaard, Κοπεγχάγη και «Μελέτη του ουρανού στο ηλιοβασίλεμα», 1849–50, το Βρετανικό Μουσείο, Λονδίνο), εστιάζοντας την προσοχή του σε πίνακες που είχαν ιδιαίτερη συναισθηματική σημασία για αυτόν και συλλέγοντας αυτά τα έργα ως πράξη τιμής. Υποστήριξε επίσης αγωνιζόμενους καλλιτέχνες - Gauguin, Sisley - αγοράζοντας τα έργα τους (Sisley, "The Flood. Banks of the Seine", Bougival, 1873, Ordrupgaard, Copenhagen), παρέχοντάς τους την απαραίτητη οικονομική υποστήριξη.

Edouard Manet, Woman with a Cat, about 1880-2

«Τα έργα τέχνης είναι πρότυπα που θα μιμηθείτε και ταυτόχρονα αντίπαλοι που θα καταπολεμήσετε» έλεγε ο Joshua Reynolds και φαίνεται ότι αυτό το πνεύμα διέπνεε τις συλλογές των ζωγράφων-συλλεκτών. Σήμερα μπορούμε να ρίξουμε μια κρυφή ματιά στην καθημερινότητα των σπουδαίων αυτών καλλιτεχνών και να δούμε τα έργα που επέλεγαν να κρεμάσουν στον τοίχο του σπιτιού τους, μαζί με τα δικά τους. 

copyright  Έλενα Παπάζη

Πηγές

The National Gallery