Οι βενετσιάνικες καμπάνες της Κέρκυρας αφηγούνται την ιστορία τους

Μοναδικά, «μουσειακά» έργα τέχνης, τόσο για τις επιγραφές, όσο και για τις παραστάσεις και τη διακόσμηση τους, αποτελούν οι βενετσιάνικες καμπάνες από τον 15ο αιώνα, που άντεξαν στη λεηλασία, στον χρόνο και κοσμούν κωδωνοστάσια ναών στην Κέρκυρα.

Κάθε μία αφηγείται την ιστορία της. Η παλαιότερη αναγράφει 1402.Οι βενετσιάνικες καμπάνες απασχόλησαν τον ιστορικό και ερευνητή Γεράσιμο Δημουλά, ο οποίος έκανε μακρόχρονη και επίπονη έρευνα, με την οποία συμμετείχε στο Διεθνές Συνέδριο που διεξήχθη στη Βενετία 24-25 και 26 Νοεμβρίου με θέμα τις επιρροές της ιταλικής τέχνης στην Ελληνική Ανατολή την περίοδο 14ος -16ος αιώνας.

αγίου Φραγκίσκου, παρουσία αγγέλων, και στο χαμηλότερο η μορφή ενός επισκόπου, ο οποίος κρατάει μια σφαίρα. Γύρω από αυτήν τη σφραγίδα αναπτύσσεται κυκλικά η παρακάτω δυσανάγνωστη επιγραφή: …FR(atr)… PAVLI…. ΕΡΙ(scopus) GIRAPETRE. Καθώς γνωρίζουμε, υπάρχει καμπάνα του 1487 στο Lavarigo, στην Ίστρια της Κροατίας, με τα αρχικά S(alvator) F(ecit), επομένως δεν αποκλείεται να πρόκειται για παραγωγή του εργαστηρίου αυτού. Ο διάκοσμος της μεσαίας ζώνης περιλαμβάνει επίσης, μια λεπτομερή παράσταση της Άκρας Ταπείνωσης με τον σταυρό και το ακάνθινο στεφάνι, και παράσταση του Αγίου Γεωργίου, σε σπάνια αποτύπωση με φτερά αγγέλου να σκοτώνει τον δράκοντα. Στο ίδιο επίπεδο, το μεσαίο, ο κατασκευαστής έχει αποτυπώσει τα στοιχεία του, ένα καλλιτεχνικό S, επάνω στο οποίο εφάπτεται ένας σταυρός. Η επιγραφή της καμπάνας, στον βαθμό που διακρίνεται, είναι: IHS * MCCCCLXXXVIII +S * …FR(atr) … PAVLI…. ΕΡΙ(scopus) GIRAPETRE».

«Ο Γερμανός αρχαιολόγος και ερευνητής Anton Gnirs, ο οποίος ασχολήθηκε με τις καμπάνες της Αδριατικής καθώς και αυτές στα Ανατολικά των Άλπεων, ανακάλυψε παρόμοια επιγραφή: «S(igillum) FR(atr)IS PAVLI DEI GRACIA EPI(scopus) GIRAPETRE», με χρονολογία 1469. Η αναφερόμενη επιγραφή, σχετίζεται με κάποιον καθολικό επίσκοπο Παύλο της Ιεράπετρας, στη βενετοκρατούμενη Κρήτη, ο οποίος υπηρέτησε από τις 8.7.1359 έως τις 15.3.1363. Πράγματι, διαπιστώνουμε ότι και στην αμυγδαλωτή σφραγίδα, στην καμπάνα της Κέρκυρας, διακρίνονται καθαρά οι λέξεις: GIRAPETRE (Ιεράπετρα) και PAVLI (Παύλος). Όμως, οι υπόλοιπες λέξεις δυστυχώς παραμένουν δυσανάγνωστες» τονίζει ο κ. Δημουλάς.

«Αξίζει να σημειωθεί, ότι η ανωτέρω επιγραφή αρχικά μου επισημάνθηκε από τον Ισπανό συγγραφέα Alex Rodriguez Suares», αναφέρει ο κ. Δημουλάς «και στη συνέχεια, μετά από καθάρισμα και πλύσιμο με νερό, έγινε ευδιάκριτο το επίμαχο σημείο της. Από τα παραπάνω προκύπτει, η ιδιαίτερη ιστορική και καλλιτεχνική αξία της εν λόγω καμπάνας. Ωστόσο, δημιουργούνται ορισμένα ερωτήματα ,όπως, γιατί εξακολούθησε να υπάρχει η φιγούρα και η επιγραφή του Λατίνου επισκόπου Παύλου στα τέλη του 15ου αιώνα; Πώς βρέθηκε, τελικά, αυτή η καμπάνα από την Κρήτη στην Κέρκυρα, και μάλιστα στα Μελίκια, στη νότια άκρη του νησιού; Υποθέτουμε ότι αυτό θα μπορούσε να συμβεί μεταξύ των ετών 1646 και 1669, οπότε έλαβε χώρα η μαζική μετανάστευση Κρητικών, κατά τη διάρκεια του βενετοτουρκικού πολέμου μέχρι την τελική πτώση του Χάνδακα. Η υπόθεση αυτή, παρότι είναι λογικοφανής, δεν κατέστη δυνατόν να τεκμηριωθεί από κάποια γραπτή πηγή».

Η καμπάνα της Τριμάρτυρος στο προάστιο Γαρίτσα

Ο ναός της Τριμάρτυρος στο προάστιο Γαρίτσα της πόλης της Κέρκυρας, κτίστηκε λίγο πριν το 1675 από Κρητικούς πρόσφυγες, οι οποίοι σύστησαν αδελφότητα. Η καμπάνα η οποία βρίσκεται στο ψηλότερο σημείο του καμπαναριού, στη μονόλοβη υποδοχή, έχει επίμηκες σχήμα, που αποτελεί μεσαιωνικό χαρακτηριστικό. Είναι μικρών διαστάσεων και διατηρείται σε πολύ καλή κατάσταση, αν και είναι ραγισμένη. Στο υψηλότερο σημείο της, ανάμεσα από διακοσμητικές μαργαρίτες, φέρει την εξής χρονολογία φουρνίσματος: MCCCCC [1500]. Στο κυρίως σώμα της καμπάνας, κυριαρχεί το μονόγραμμα ΡΖ, το οποίο παραπέμπει στον Pietro di Zuane, τον σημαντικότερο Βενετό χυτευτή του 16ου αιώνα, που, αν και πέθανε το 1543, οι απόγονοί του συνέχισαν να χρησιμοποιούν τα αρχικά του ονόματός του ως εγγύηση ποιότητας. «Ο γιος του, Zuanne Battista, υπέγραφε με τα αρχικά ZPHL. Πάνω από τα αρχικά του ονόματος ΡΖ ορθώνεται ένα κοντάρι με το σύμβολο του σταυρού, στην κορυφή, και χαμηλότερα το συμβολικό γράμμα X, πεπλατυσμένο. Διακρίνονται ακόμη εγχάρακτες παραστάσεις. Στη μέση, ένας άγιος με ράβδο ή σπαθί στο αριστερό χέρι, ψηλότερα δε, σε τετράγωνο πλαίσιο χωρισμένο σε δύο επίπεδα βρίσκονται 4 μορφές, από τις οποίες η επάνω δεξιά, βρίσκεται σε στάση γονατιστή, στην αντίθετη πλευρά στέκεται επίσης ένας άγιος, αγνώστων στοιχείων, ο οποίος κρατά ένα δυσδιάκριτο αντικείμενο. Ο παραγγελιοδόχος της καμπάνας αυτής είναι ο Ioannes Xaldo, καθότι το όνομά του βρίσκεται στην ίδια σειρά με τα αρχικά FF, που σημαίνουν ότι “έγινε με εντολή” ή “διέταξε να γίνει”. Ο Pietro di Zuane είναι ο κατασκευαστής. Η επιγραφή που φέρει η καμπάνα είναι: IHS * MCCCCC * ΡΖ * IOANNES XALDO FF. Ενώ όμως η καμπάνα φουρνίστηκε το έτος 1500, βρίσκεται τοποθετημένη σε ναό που κατασκευάστηκε σχεδόν δύο αιώνες αργότερα, γεγονός που συνεπάγεται μια χρονική ανακολουθία. Πιθανή εξήγηση μπορεί να θεωρηθεί το ότι αυτή μεταφέρθηκε στην Κέρκυρα από Κρήτες πρόσφυγες από τον Χάνδακα. Άλλωστε, είναι μικρών διαστάσεων, επομένως μεταφέρεται εύκολα. Οι Κρητικοί που κατέφυγαν στην Κέρκυρα, μετά την πτώση του Χάνδακα, έχτισαν τις δικές τους εκκλησίες, για να φυλάξουν τα ιερά και τα όσια που έφεραν μαζί τους» αναφέρει ο κ. Δημουλάς.

Πηγή: 

ΑΠΕ – ΜΠΕ