Η συντροφιά των εννιά

 Η <<Κερκυραϊκή Ανθολογία>> ήταν ένα δίμηνο περιοδικό <<όργανο της Συντροφιάς των εννιά>>, που το πρώτο του τεύχος κυκλοφόρησε τον Σεπτέμβριο του 1915. Ποια όμως ήταν αυτή η συντροφιά των εννιά και ποιους σκοπούς εξυπηρετούσε το περιοδικό; Από την <<Αγγελία>> που κυκλοφόρησαν λίγο πριν από την έκδοση του πρώτου φύλλου οι εκδότες έχουμε την απάντηση και στα δύο.

<< Η Τέχνη, μια από τις κοινωνικές ανάγκες του ανθρώπου, ακμάζει μαζί με τον πολιτισμό του και τον καθρεπτίζει. Μέσα στην Ελλάδα στο προοδευτικό κίνημα, που χαρακτήρισε τα τελευταία χρόνια, μας φαίνεται, πως η Κερκυραϊκή τέχνη, έχοντας ακολουθήσει μια ιδιαίτερη ιστορική εξέλιξη και εξακολουθώντας ιδιαίτερη παράδοση, βάσταξε θέση ζηλευτή στην καλλιτεχνική παραγωγή, που αυτοφάνερα δείχνεται στην επιβίωση μιας άρτιας και όσο τον δυνατό τελειότερης μορφής. 

Στηριγμένοι σε τέτοιες αρχές αποφασίσαμε οι υπογραμμένοι της <<Συντροφιάς των εννιά>> την έκδοση του περιοδικού <<Κερκυραϊκη Ανθολογία>>.

Του περιοδικού μς σκοπός είναι να συνενώσει στες στήλες του την καλύτερη παραγωγή της Κερκυραϊκης τέχνης, χωρίς για τούτο να αποκλείσει και την συνεργασία των άλλων Ελλήνων λογοτεχνών, που από αυτούς μερικοί πέρνουν μέρος στη συντροφιά μας.

Το περιοδικό θα βγαίνει κάθε δύο μήνες σε 24 σελίδες και σχήμα 16ο και θα το στολίζουν εικόνες πρωτότυπες των ζωγράφων μας, που τους χαρακτηρίζει η έρευνα της νεοτεριστικής προσπάθειας στη σύγχρονη καλλιτεχνία.

Στο περιοδικό θα δημοσιεύουμε ποιήματα, διηγήματα, επιστημονικά άρθρα, λογοτεχνικά, ιστορικά κτλ. ελπίζοντας και στην συνεργασία των Έλληνων μουσικών.

Η διεύθυνση του περιοδικού εξασφάλισε όχι μόνο τη συνεργασία των σημερινών λογίων, αλλά και θα δημοσιεύσει ανέκδοτα έργα των πεθαμένων Κερκυραίων, του Πολυλά, Μαρκορά, Κογεβίνα, Καλοσγούρου, Μαβίλη, Κονεμένου και άλλων. 

Οι εργοδότες ελπίζουν πως η Κερκυραϊκή κοινωνία και γενικότερα μαζί και οι επίλοιπες επαρχίες θα υποστηρίξουν το έργο τους, και υπόσχονται πως ανάλογα με την υποστήριξη που θα τους δοθεί θα τελειοποιήσουν και την έκδοση του περιοδικού>>.

Την αγγελία υπογράφουν: Ειρήνη Δεντρινού, Διευθύντρια του περιοδικού, Κ.Θεοτόκης, Γραμματέας, Μάρκος Ζαβιτσιάνος, Λυκούργος Κογεβίνας και Π.Σ.Σταματόπουλος, πέντε από τα μέλη της Συντροφιάς των εννιά. Τα άλλα τέσσερα ήταν τότε ο Αντώνης Μουσούρης, ο Νίκος Λευθεριώτης, ο Κώστας Χατζόπουλος, κι ο Λαμπρος Πορφύρας. Τους δύο τελευταίους υπονοούν οι εκδοτες όταν γράφουν στην αγγελία<<... και τη συνεργασία των άλλων Ελλήνων λογοτεχνών, που από αυτούς μερικοί πέρνουν μέρος στη συντροφιά μας>>. Αργότερα στη συντροφιά θα προστεθεί και ο Δημ. Γαλάνης, που πέρασε μερικούς μήνες στη Κέρκυρα ως αξιωματικός διερμηνέας του Γαλλικού Στρατού κατοχής.

Η Κερκυραϊκή ανθολογία εξεδόθει τακτικά από τον Σεπτέμβριο του 1915 μέχρι τον Αύγουστο του 1918, που ο Κ.Θεοτόκης αναγκάστηκε να εγκατασταθεί στην Αθήνα. Βγήκαν συνολικά 18 τεύχη. Στα τεύχη αυτά δημοσιέυθηκαν, εκτός από πολλές ξυλογραφίες, σχεδια και σκίτσα του Δ. Γαλάνη, του Μ.Ζαβιτσιάνου, του Λ.Κογεβίνα, του Ηλία Κουμετάκη, ανέκδοτοι στίχοι του Μαρκορά, του Τυπάλδου, του Μαβίλη, του Πολυλά, αποσπάσματα απο μεταφράσεις του Κ.Θεοτόκη (Λουκρητίου<<Περί Φύσεως>>, Σαίξπηρ<<Οθέλος>>, Γκαίτε<<Ερμάνος και Δωροθέα>>, Καλιδάσα <<Η Μαλαβίκα και ο Αγνιμίτρας>>. Στα ίδια τεύχη η Ειρήνη Δεντρινού δημοσίευσε , με το γενικό τίτλο << Πεταχτές κουβέντες>>, μια σειρά διαλόγων με θέματα παρμένα από τη ζωή του << καλού κόσμου>>, όπου ασκεί οξύτατη κοινωνική σάτυρα. Επίσης στα ίδια τεύχη δημοσιεύονται τρια σονέτα που δεν είχαν περιληφθεί στη συλλογή της <<Σονέτα>>( Εκδόσις Γραμμάτων 1916), μεταφράσεις από τραγούδια του Σούλλυ Μπρουντώμ, <<Η μάνα των παληκαριών>>, μετάφραση από σέρβικο τραγούδι, διάφορα σατυρικά επιγράμματα, διηγήματα και σκέψεις και σχόλια πάνω σε σύγχρονα γεγονότα. Η Κερκυραϊκή Ανθολογία της τριετίας 1915-1918 συγκεντώνει έτσι σημαντικό μέρος της εργασίας της Ειρήνη Δεντρινού. Η Κερκυραϊκή Ανθολογία θα ξαναεκδοθεί το 1924 από τον Λογοτεχνικό Όμιλο, που ιδρύθηκε με πρωτοβουλία της Ειρήνης Δεντρινού. Στη νέα προσπάθεια συμμετέχουν ο Νίκος Λευθεριώτης, ο Σπύρος Νικοκάβουρας, από τους παλαιότερους, Η Κατίνα Παπά και ο Σπύρος Καμηλιέρης από τους νεότερους λογοτέχνες, Διευθύντρια θα είναι και πάλι η Δεντρινού. Τη γραμματεία όμως αυτή τη φορά θα την αναλάβει η Κατίνα Παπά. Ο Κ.Θεοτόκης είχε πεθάνει το προηγούμενο χρόνο. Η νέα προσπάθεια θα κρατήσει ως το τέλος του 1925. Ενώ στη πρώτη περίοδο υποκείμενοι λόγοι κυρίως - η απομάκρυνση του Θεοτόκη από τη Κέρκυρα- ανέστειλαν την έκδοση, τη δεύτερη φορά οι αντικειμενικές συνθήκες δε βοήθησαν την προκοπή της Κερκυραϊκης Ανθολογίας. Ο κόσμος είχε αρχίσει να διαβάζει λιγότερο και οι Επτανησιακοί της εθνικής παραδόσεως άρχισαν να λιγοστεύουν. Μολαταύτα και στη νέα της περίοδο η Κερκυραϊκή Ανθολογία στάθηκε πολύτιμη γιατί παράλληλα με την προβολή νέων ταλέντων, έδωσε και πολλά ανέκδοτα κείμενα του Θεοτόκη. Δεντρινού θα δημοσιεύσει και στη περίοδο αυτή μερικές<< Πεταχτές κουβέντες>> , διηγήματα, σατυρικά επιγράμματα. Η Κερκυραϊκή Ανθολογία αποτελεί ένα σημαντικό ντοκουμέντο της πνευματικής ζωής της Κέρκυρας. Στης σελίδες της αποθησαυρίσηκε η εργασία ποιητών, πεζογράφων, καλλιτεχνών της Κερκυραϊκης Σχολής. Για πολλούς μάλιστα από αυτούς υπήρξε η μοναδική προβολή τους.

ΟΚώστας Χατζόπουλος, γράφοντας στο Δελτίο του Εκπαιδευτικού Ομίλου ( τόμος 5ος σελ 127) για τα πρώτα τέσσερα τεύχη της Κ.Α του 1915 σημειώνε:

<<Οι Κερκυραίοι συνάδελφοι δεν είναι πια πρωτόγονοι στη πρόθεση ,κι ή παλιά παράδοση που τη λάμπρινε ένας Σολωμός τους οδηγεί σε υψηλότερη θεωρία της τέχνης. Δε τους αρκούνε πια τα αφελή τραυλίσματα εμάς των Ελλαδιτών, πισωδρομημένων όπως είμαστε από μια ιστορική αναγκαιότητα βαρβάρων, καθώς και μας ονομάζουν. Η υπεροχή της πρόθεσης τους εκφραζεται με τη θέληση προς μια μορφή, κι η καλλιέργεια της μορφής είναι το καύχημα και το έμβλημα τους. Μαρτυρία τα σονετα του Μαβίλη και τα διηγήματα του Θεοτόκη. Για να συνεχίσει αυτή την αδιάλλακτη τεχνική αυστηρότητα ιδρύθηκε η Συντροφιά των εννιά, που όργανο της είναι η Κερκυραϊκή Ανθολογία. Έχουν φανεί ως σήμερα τέσσερα κομψά φυλλάφια, και στις σελίδες τους ενώνεται η ποιητική και η ζωγραφική τέχνη σε τόσο αρμονισμένο σύνολο, όπως δεν έγινε ποτέ σε νεοελληνική έκδοση. Ότι περισσότερο μπορούσε να ευχηθεί κανένας είναι ένα άπλωμα του περιοδικού σε χώρο, ώστε να μπορεί να αντιπροσωπεύει πλατύτερα την κερκυραϊκη παραγωγή και χωριστά την τόσο σημαντική εργασία ενός Κωνσταντίνου Θεοτόκη, και από το άλλο μέρος , κάποια λιγότερη επιμονή στο τοπικισμό και ιδιαίτερα στη γλώσσα. Όσο κι αν η επιμονή αυτή αντιστρατεύεται στο παράδειγμα του Σολωμού που αναγνωρίζει για πηγή της η κερκυραϊκή παράδοση, δε μπορεί βέβαια να αρνηθεί κανείς τη χάρη μιας τοπικής παραλλαγής παράλληλα προς τη καθολοκή γραμμή που φέρνει ακράτητα προς το σχηματισμό μιας πανελλήνιας γραπτής γλώσσας. Μα πάλι η χαρη αυτή χάνει πολύ σε σημασία, όταν το ζήτημα δεν έχει μόνο αισθητική αλλά μαχί και κοινωνική σπουδαιότητα, κι όταν ακόμα βρίσκεται αυτό σε κρίσιμη στιγμή, όπως είναι η στιγμή αυτή που μια ανάγκη ακράτητη τείνει να ενώσει στο ρευμα δύο κύμματα αντίθετα. Το κατέβασμα σιγά, σιγά της σχολαστικής παράφοσης προς το δημοτικισμό με το ανέβασμα σιγά, σιγά του δημοτικοχυδαϊσμού προς κάποιο φραστικό εξευγένισμα, απαραίτητο για να σχηματίσει μια γλώσσα ικανή για τις πολυπλίκιλες πνευματικές εκδηλώσεις ενός πολιτισμένου έθνους.

Με τις λιγες γραμμές του ο Κ. Χατζόπουλος, που ήταν ένας από τους εννιά της Συντροφιάς, επισημαίνει τις αρετές, μαζί όμως και τις αδυναμίες, της προσπάθειας, που εξέφραζε η Κερκυραϊκή Ανθολογία. Η αδυναμίες αυτές κατέστησαν αδύνατη και τη συνέχεια.

Copyright Έλενα Παπάζη