Μία "αντικλεπτική" εφεύρεση της Αναγέννησης, που ανανέωσε και την προοπτική στη ζωγραφικη.

Quentin Massys, Ο Αργυραμοιβός και η Σύζυγός του (1514), Μουσείο του Λούβρου, Παρίσι.

 

Johannes Vermeer, Allegory of Faith (1670-72). The Metropolitan Museum. Φωτ. MET

  Ο JAN VAN EYCK, στον πίνακά του Ο Γάμος των Αρνολφίνι, δείχνει έναν κυρτό καθρέφτη που προβάλλει αυτό που βλέπουν τα πρόσωπα που είναι απέναντί μας, και που θα ήταν αδύνατο να δούμε διαφορετικά. Αργότερα μερικοί ζωγράφοι, όπως ο Canaletto, δεν έκρυβαν ότι έκαναν χρήση της "camera obscura", ενώ άλλοι μεταχειρίζονταν μία σειρά από καθρέφτες ή κάποιους κοίλους καθρέφτες που προβάλλουν την εικόνα στον καμβά πριν ζωγραφιστεί. Τα πειράματα του David Hockney είναι συναρπαστικά, ειδικά εκείνα που έκανε στη Φλωρεντία με τους βοηθούς του για την αναπαραγωγή της περίφημης ταμπλέτας του Brunelleschi. Τη στιγμή που ο ήλιος φωτίζει το Βαπτιστήριο μπροστά από το Duomo, εγκατέστησε έναν κοίλο καθρέφτη στη σκιά μιας εξώπορτας που αναπαρήγαγε πιστά την εικόνα του Βαπτιστηρίου πάνω σε ένα λευκό χαρτόνι που είχε τοποθετηθεί μπροστά του. Όπως το είχε πράξει και ο ίδιος ο Brunelleschi, χρησιμοποιώντας έναν καθρέφτη για να απεικονίσει την εφεύρεση της προοπτικής.

Petrus Christus. Ο Χρυσοχόος στο εργαστήριό του ή Ο Άγιος Ελίγιος στο εργαστήριό του (1449). Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης, Συλλογή Robert Lehman. Φωτ. Wikimedia commons

   O καθρέφτης "μάγισσα" δημιουργήθηκε τον 15ο αιώνα για να παρακολουθούνται με την άκρη του ματιού οι πελάτες ενός καταστήματος, αλλά υπήρχε και η υπόνοια ότι διέθετε μαγικές δυνάμεις. Σήμερα είναι ένα κλασικό περιζήτητο αντικείμενο εσωτερικού ντιζάιν.

Lorenzo Lotto, 'Ανδρας και γυναίκα (c. 1543), The State Hermitage Museum, St. Petersburg. 'Ενας πιο αινιγματικός πίνακας: μία δήλωση αιώνιας πίστης του άνδρα προς την χαμένη του σύζυγο με "προπτικές ανωμαλίες" που οδήγησαν τον David Hockney και τον φυσικό Charles M. Falco να διατυπώσουν την θεωρία σύμφωνα με την οποία ένας κοίλος καθρέφτης είχε χρησιμοποιηθεί για την προβολή μιας εικόνας των μοντέλων ή των αντικειμένων πάνω στον καμβά.

  Η ονομασία αυτού τού καθρέφτη με το κυρτό σχήμα άλλαξε αρκετές φορές ανάλογα με τις εποχές. Αρχικά ονομάστηκε "καθρέφτης του τραπεζίτη", για να περιγράψει την πρώτη χρήση του όπως εμφανίστηκε στη Βόρεια Ευρώπη τον 15ο αιώνα. Επέτρεπε στους εμπόρους να παρακολουθούν με την άκρη του ματιού τους πελάτες ενός καταστήματος ή φαρμακευτικού εργαστηρίου χωρίς να σηκώνονται από το γραφείο τους. Οι φλαμανδοί ζωγράφοι ήταν οι πρώτοι που πειραματίστηκαν με τις πολλαπλές οπτικές γωνίες αυτού του αντικειμένου, το οποίο και εισήγαγαν στους πίνακές τους. Ο Jan van Eyck με τον πίνακά του Ο Γάμος των Αρνολφίνι (1434), ο Petrus Christus με τον Χρυσοχόο στο εργαστήριό του (1449) ή ο Quentin Massys με τον Αργυραμοιβό και τη Σύζυγό του (1514) εμφανίζουν μέσα στους κυρτούς καθρέφτες δεύτερα πλάνα πλούσια σε νέους χαρακτήρες , δίνοντας έτσι βάθος στις ζωγραφισμένες σκηνές.

Lukas Furtenagel, Ο ζωγράφος Hans Burgkmair και η γυναίκα του (1529) Kunsthistorisches Museum, Βιέννη.

  Πολύ γρήγορα όμως, αποδίδονται επίσης σε αυτό το καμπυλωτό καθρέφτη μαγικές δυνάμεις, και τότε ονομάζεται "μάτι μάγισσας", χρησιμεύοντας ως προληπτική προστασία των κατοικιών. Οι υπηρέτες των αστικών σπιτιών τούς φοβούνται επειδή πιστεύουν ότι θα βρίσκονται συνεχώς υπό παρακολούθηση. Το αντικείμενο γίνεται έτσι μία πρώιμη εκδοχή των καμερών παρακολούθησης. Φωτίζοντας τις σκοτεινές γωνίες, η ικανότητά του να διαχέει το φως βρίσκει ολοένα και περισσότερους θιασώτες στην εσωτερική διακόσμηση όπου κατέχει μια σταθερή θέση.

  Με την προσθήκη ενός επιχρυσωμένου μεταλλικού πλαισίου, υιοθετείται στην Γαλλία κατά τη δεκαετία του '40 μία νέα ακόμη ονομασία, με τον κυρτό καθρέφτη να ονομάζεται και "καθρέφτης ήλιος". Ο Gilbert Poillerat (1902-1988), γάλλος διακοσμητής και καλλιτέχνης σιδηρουργός που εκπαιδεύτηκε στη σχολή Boulle, του πρόσεφερε μία από τις πιο όμορφες εκδοχές του με το Chaty Vallauris. Κατασκευασμένος στις Alpes-Maritimes, αυτός ο καθρέφτης έγινε πολύ της μόδας στη δεκαετία του '50 και εξακολουθεί και σήμερα να πωλείται πολύ ακριβά σε ορισμένες δημοπρασίες για πρωτότυπα κομμάτια.

Copyright Έλενα Παπάζη

Πηγές

Le Monde

Νέα έρευνα αποκαλύπτει πιο ανθρώπινη διάσταση του πίνακα «Το Κορίτσι με το Μαργαριταρένιο Σκουλαρίκι»

 

   Νέα επιστημονική έρευνα για τη σύσταση του πίνακα «Το κορίτσι με το Μαργαριταρένιο Σκουλαρίκι» του διάσημου Ολλανδού ζωγράφου Γιοχάνες Βερμέερ, ένα από τα πιο διάσημα έργα τέχνης τον κόσμο, αποκάλυψε πως υπάρχουν ορισμένα ζωγραφικά στοιχεία που τον καθιστούν ακόμη πιο «ανθρώπινο», μολονότι η ταυτότητά του μοντέλου του εξακολουθεί να παραμένει ένα μυστήριο, ανακοίνωσε το μουσείο Mauritshuis που τον στεγάζει.

  Η επιστημονική εξέταση, η πρώτη στην οποία έχει υποβληθεί το αριστούργημα του Ολλανδού δασκάλου του χρωστήρα από το 1994, απεκάλυψε την παρουσία μικροσκοπικών βλεφαρίδων γύρω από τα μάτια του κοριτσιού, που είναι αόρατες δια γυμνού οφθαλμού, εξηγεί το μουσείο της Χάγης.

  Η έρευνα έχει επίσης αποδείξει την ύπαρξη μιας πράσινης κουρτίνας στο φαινομενικά άδειο φόντο του πίνακα, που χρονολογείται από το 1665. Είναι ένα είδος «διπλωμένου υφάσματος», το οποίο ξέβαψε κατά τη διάρκεια των αιώνων.

 Όλα αυτά τα αποτελέσματα «προσφέρουν μιαν αντίληψη για έναν πίνακα πολύ πιο ανθρώπινο απ' όσο πιστεύαμε προηγουμένως», αναφέρεται στην ανακοίνωση του μουσείου.

  Τους ερευνητές από καιρό σαγήνευε η εικόνα αυτής της νεαρής γυναίκας με την αινιγματική εμφάνιση, με το κεφάλι τυλιγμένο στο γαλαζοκίτρινο μαντήλι και ένα τεράστιο μαργαριτάρι να κρέμεται από το αυτί της.

 Η έρευνα που πραγματοποίησε μια διεθνής ομάδα επιστημόνων από τον Φεβρουάριο του 2018, έφερε στο φως νέες λεπτομέρειες σχετικά με τη χρήση των αποχρώσεων και τον τρόπο με τον οποίο ο Βερμέερ εκτελούσε το έργο του, χρησιμοποιώντας διαφορετικές χρωματικές επιστρώσεις.

  Ο ζωγράφος για παράδειγμα τροποποίησε τη αρχική δομή στη σύνθεση του πίνακα, μετακινώντας τη θέση του αυτιού, την κορυφή του μαντηλιού και τον αυχένα του μοντέλου, ενώ χρησιμοποίησε χρωστικές πρώτες ύλες από όλα τα μήκη και πλάτη του κόσμου, συμπεριλαμβανομένου κι ενός φυσικού μπλε της ουλτραμαρίνης (λουλακί) από το Αφγανιστάν που εκείνην την εποχή θεωρείτο «πιο πολύτιμο κι από τον χρυσό».

 Όσο για το μαργαριτάρι, είναι μια «ψευδαίσθηση», αποτελούμενη από έναν συνδυασμό από«ημιδιαφανείς και αδιαφανείς πινελιές λευκού χρώματος», εξηγεί στην ανακοίνωση το Mauritshuis.

  Ωστόσο, εκείνο που δεν πέτυχαν οι αναλύσεις είναι να ταυτοποιήσουν το κορίτσι που απεικονίζεται, ούτε έδειξαν αν υπήρχε πραγματικά ή αν είναι προϊόν της δημιουργικής φαντασίας του Βερμέερ.

  «Η νεαρή κοπέλα δυστυχώς δεν έχει αποκαλύψει ακόμα το μυστικό της ταυτότητάς της, όμως εμείς μάθαμε να τη γνωρίζουμε λίγο καλύτερα», δήλωσε η διευθύντρια του μουσείου Μαρτίν Γκόσελινκ.

  Αυτό όμως δεν θα αποτελέσει «την τελευταία λέξη της έρευνάς μας» για τον πίνακα, ο οποίος μεταξύ άλλων έχει εμπνεύσει και ένα μυθιστόρημα, το οποίο μεταφέρθηκε κινηματογραφικά σε ταινία με πρωταγωνίστρια την Αμερικανίδα ηθοποιό Σκάρλετ Γιόχανσον, επεσήμανε η Γκόσελινκ.

Πηγές

Ζougla.gr

Μουσείο Tel Aviv ,εστιάζοντας μέσα σε ένα προτραίτο του Klimt.

 

👇

Gustav klimt-s portrait of friedericke maria beer 1916

Η Κραυγή: Μυστηριώδες σημείωμα εντόπισαν ερευνητές στον πίνακα του Έντβαρτ Μουνκ

 

Credits: Annar Bjorgli / Εθνικό Μουσείο της Νορβηγίας

  Το 1904, ένας Δανός κριτικός εξέτασε προσεκτικά τον πίνακα του Έντβαρτ Μουνκ, «Η Κραυγή» και παρατήρησε κάτι εντυπωσιακό. Μία χειρόγραφη σημείωση στην πάνω αριστερή γωνία του καμβά που έγραφε: «Μόνο ένας τρελός θα μπορούσε να το έχει ζωγραφίσει».

  Έκτοτε, η προέλευση της σημείωσης μπέρδεψε τους επιμελητές, μερικοί από τους οποίους υπέθεταν ότι επρόκειτο για βανδαλισμό, ωστόσο μια νέα ανάλυση του πίνακα από ερευνητές του Εθνικού Μουσείου της Νορβηγίας κατέληξε τελικά στο συμπέρασμα πως η σημείωση ταιριάζει με τον γραφικό χαρακτήρα του διάσημου ζωγράφου.

  Λίγο πριν το νέο ανακαινισμένο μουσείο ανοίξει τις πόρτες του στο Όσλο το 2022, μια νέα μελέτη που πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με το Μουσείο Μουνκ έδωσε μία νέα διάσταση σε ένα εκ των τεσσάρων αντιγράφων της «Κραυγής» που φιλοτέχνησε ο ζωγράφος το 1893.

  Χρησιμοποιώντας την τεχνολογία υπερύθρων για την ανάλυση του χειρόγραφου και συγκρίνοντάς την με τα ημερολόγια και τις επιστολές του ίδιου του Μουνκ, οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ο ίδιος ο καλλιτέχνης ήταν ο συγγραφέας αυτής της μικρής επιγραφής. Πιθανότατα πρόσθεσε τη φράση το 1895, μετά μια συνάντηση στην οποία είχε ακούσει έναν φοιτητή ιατρικής να περιγράφει τη «Κραυγή» ως δουλειά κάπου ψυχικά διαταραγμένου προσώπου.

 Ο Μουνκ αναφερόταν στο περιστατικό του 1895 επανειλημμένα σε επιστολές του ενώ, όπως σημειώνει η Μάι Μπριτ Γκουλένγκ, ειδική ερευνήτρια της δουλειάς του Μουνκ και επιμελήτρια στο μουσείο, είχε «εμμονή» με το θέμα της ασθένειας καθώς είχε δει τον πατέρα του και την αδελφή του να υποφέρουν από κατάθλιψη, ενώ η τελευταία είχε διαγνωστεί επίσης με σχιζοφρένεια.

  «Το σχόλιο είναι ταυτόχρονα ειρωνικό αλλά και δείγμα της ευαισθησίας του», αναφέρει η ερευνήτρια και συνεχίζει αναφέροντας πως «στην πραγματικότητα είχε πάρει το σχόλιο του φοιτητή πολύ σοβαρά και είχε πληγωθεί επειδή υπήρχε ιστορικό ψυχικής ασθένειας στην οικογένειά του».

  Η Γκουλένγκ θεωρεί πως το παρελθόν του ζωγράφου τον οδήγησε στο να γράψει την συγκεκριμένη σημείωση, μέσω της οποίας στέλνει ένα μήνυμα σε όσους ασκούν κριτική στο έργο του, μιλώντας παράλληλα και για όσα τον στοιχειώνουν.

  Ο ζωγράφος δημιούργησε αρκετές εκδοχές της «Κραυγής» με διάφορα μέσα. Το Μουσείο Μουνκ έχει στην κατοχή του μια από τις δύο ζωγραφικές εκδοχές, αυτήν του 1910 και ένα παστέλ. Η Εθνική Πινακοθήκη της Νορβηγίας έχει την άλλη ζωγραφική εκδοχή απ’ το 1893, ενώ μια τέταρτη εκδοχή, σε παστέλ, ανήκει στον Νορβηγό δισεκατομμυριούχο Πέττερ Όλσεν. Μια λιθογραφία της εικόνας δημιουργήθηκε από τον ίδιο το 1895.

Copyright Έλενα Παπάζη

Πηγές 

Μοnopoli.gr

Ένα έργο του Τσιμάμπουε του 13ου αιώνα κρυμμένο σε οικία ηλικιωμένης στη Γαλλία.

  Ένα αριστούργημα που αποδόθηκε στον Ιταλό ζωγράφο Τσιμαμπούε του 13ου αιώνα, το οποίο ανακαλύφθηκε σε μια κουζίνα ηλικιωμένης Γαλλίδας, πουλήθηκε έναντι 24.180.000 ευρώ.

   Η δημοπρασία πραγματοποιήθηκε στο Σενλί, κοντά στο Παρίσι, ανακοίνωσε ο οίκος δημοπρασιών Acteon. Η τιμή έφθασε στη δημοπρασία τα 19,5 εκατομμύρια χωρίς τα έξοδα. Ο Acteon δεν διευκρίνισε ποιο είναι το προφίλ του αγοραστή του πίνακα αυτού, ο οποίος είχε εκτιμηθεί μεταξύ 4 και 6 εκατομμυρίων ευρώ. Ήταν η πρώτη φορά εδώ και δεκαετίες που έβγαινε σε δημοπρασία πίνακας του Τσιμαμπούε.

   Ο Stephane Pinta, εμπειρογνώμονας της γκαλερί Turquin στο Παρίσι, είπε ότι ένας δημοπράτης εντόπισε τον πίνακα, ενώ έλεγχε το σπίτι της γυναίκας στο Compiegne στη βόρεια Γαλλία και της πρότεινε να τον δώσει για αξιολόγηση. Με τίτλο «Ο εμπαιγμός του Χριστού» ο πίνακας είναι 25,8 εκατοστά επί 20,3 εκατοστά και είναι φιλοτεχνημένος σε ξύλο λεύκας.

   Πιθανότατα προέρχεται από ένα δίπτυχο του 1280, στο οποίο περιλαμβάνονταν οκτώ ταμπλό, παρόμοιου μεγέθους, με θέμα τα Πάθη του Χριστού. Δύο άλλα πάνελ εκτιμάται πως είναι στη συλλογή Frick στη Νέα Υόρκη και στην Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου.

  Η ανακάλυψη του έργου προκάλεσε ενθουσιασμό στον κόσμο της τέχνης, σύμφωνα με τους ειδικούς. Αρχικά είχε εκτιμηθεί πως κάποιο σημαντικό μουσείο τέχνης θα μπορούσε να αγοράσει τον πίνακα για 4 έως 6 εκατομμύρια ευρώ, αλλά το ποσό τελικά ήταν πολλαπλάσιο.

    Μέχρι πρόσφατα, το έργο ήταν κρεμασμένο σε έναν τοίχο ανάμεσα στην κουζίνα και την τραπεζαρία σε ένα σπίτι στην Compiègne. Η ιδιοκτήτρια θεωρούσε πως ήταν μια θρησκευτική εικόνα ελάχιστης αξίας. Οι ειδικοί στη γκαλερί Turquin εξέτασαν αρχικά τη ζωγραφική και κατέληξαν με βεβαιότητα ότι άνηκε στον του Τσιμαμπούε.

Το υπνοδωμάτιο του Νικόλαου Γύζη, 1883,και του Van Gogh, 1888.

 

Υπνοδωμάτιο (Habichen), Σεπτέμβριος 1883. Mολύβι σε χαρτί.

   Οι ομοιότητες όπως βλέπουμε είναι πολλές με το Νικόλαο Γύζη να είναι εκείνος που σχεδιάζει πρώτος το υπνοδωμάτιο και τον Van Gogh να ακολούθει. Φαίνεται να ενέπνευσε στον ίδιο βαθμό τους δύο καλλιτέχνες. Σχεδιάζοντας τα υπνοδωμάτια τους απλά, λίτα αποτυπώνοντας τα όπως ακριβώς υπήρχαν στη πραγματική τους ζωή. 

   Ένα ξύλινο κρεβάτι με μια καρέκλα από το ίδιο υλικό, ένα τραπέζι, το παράθυρο ανοιχτό στο κεφαλάρι του κρεβατιού, φαίνεται πως ήταν η συνήθης διακόσμηση την δεκαετία του 1880 όπου ζούσαν και οι δύο καλλιτέχνες.

Yπνοδωμάτιο στην Αρλ. Van Gogh, 1888.

  Με αυτή τους την επιθυμία,να απεικονίσουν το πιο προσωπικό τους χώρο και να τον παρουσιάσουν στον έξω κόσμο, δείχνει την εξωστρέφια τους πάνω στην εικαστική τέχνη, κάτι που δε γνωρίζουμε αν ίσχυε και για το χαρακτήρα τους. Είναι όμως μια κίνηση προσφοράς  στον θεατή στο να του δείξουν πως μέσα από τον απλό τους κόσμο μπόρεσαν και κατάφεραν να ερεθίσουν τη φαντασία του και να τον κάνουν να αισθανθεί το μήνυμα που περιείχε κάθε πίνακας τους.

Σκίτσο από μια επιστολή στον Γκωγκέν, Van Gogh

Copyright Έλενα Παπάζη

Ένας πίνακας που δεν πρέπει να θαυμάσετε από κοντά, Κραυγή, Έντβαρτ Μουνκ.

 

  Ο διάσημος πίνακας «Η Κραυγή» του Έντβαρτ Μουνκ έρχεται στο προσκήνιο λόγω μελέτης επιστημόνων που υποστηρίζει πως θα πρέπει να θαυμάζεται από απόσταση.

   Μια διεθνής κοινοπραξία επιστημόνων που επιδιώκουν να εντοπίσουν την κύρια αιτία φθοράς του χρώματος στον καμβά, ανακάλυψε ότι ο Μουνκ χρησιμοποίησε μάλλον κατά λάθος ένα ακάθαρτο σωληνάριο από κίτρινο καδμίου που μπορεί να ξεθωριάσει και να ξεφλουδίσει από σχετικά χαμηλή υγρασία, ακόμα και από την αναπνοή των ανθρώπων που θαυμάζουν την «Κραυγή» από κοντά.

  Το αποτέλεσμα είναι ότι οι αρχικά φωτεινές κίτρινες πινελιές του πίνακα έχουν μετατραπεί σε υπόλευκο χρώμα στο ηλιοβασίλεμα και στην περιοχή του λαιμού της κεντρικής φιγούρας. Το παχύρρευστο αδιαφανές κίτρινο χρώμα στη λίμνη ξεφλουδίζει επίσης από τον καμβά, ο οποίος είχε κλαπεί το 2004 και ανακτήθηκε δύο χρόνια αργότερα.

   «Αποδείχθηκε ότι αντί να χρησιμοποιήσει καθαρό θειούχο κάδμιο όπως έπρεπε να είχε κάνει, προφανώς χρησιμοποίησε επίσης μια βρώμικη έκδοση, μια όχι πολύ καθαρή έκδοση που περιείχε χλωρίδια», δήλωσε ο καθηγητής Koen Janssens από το Πανεπιστήμιο της Αμβέρσας. «Δεν νομίζω ότι ήταν σκόπιμη χρήση - νομίζω ότι αγόρασε ένα όχι υψηλό επίπεδο βαφής. Το 1910 η χημική βιομηχανία που παράγει τις χημικές χρωστικές υπήρχε, αλλά δεν σημαίνει ότι είχε τον ποιοτικό έλεγχο του σήμερα».

  Επιστήμονες από το Βέλγιο, την Ιταλία, τις ΗΠΑ και τη Βραζιλία συμμετείχαν στην έρευνα. Αρχικά δοκίμασαν εάν η μείωση της έκθεσης του πίνακα σε φως μπορεί να είναι το κλειδί για την προστασία του από περαιτέρω φθορά. Αλλά, αποδείχθηκε ότι το φως δεν είναι πραγματικά πολύ επιβλαβές, οπότε δεν είχε νόημα να μειωθούν τα επίπεδα φωτός. «Πρέπει να ασχοληθούμε με την υγρασία στο μουσείο, ή να απομονώσουμε το κοινό από τον πίνακα, έτσι ώστε κανείς να μην αναπνέει στην επιφάνεια του πίνακα», δήλωσε ο Koen Janssens

 Πρόσθεσε: «Όταν οι άνθρωποι αναπνέουν παράγουν υγρασία, οπότε γενικά για πίνακες δεν είναι καλό να είναι πολύ κοντά στην αναπνοή όλων των περαστικών».

   Το Μουσείο στο Όσλο αναμένεται να μετακομίσει το έργο σε μια νέα τοποθεσία φέτος και τα ευρήματα των ερευνητών πρέπει να ενσωματωθούν στον τρόπο με τον οποίο θα εκτίθεται ο πίνακας στο μέλλον. Ο Janssens είπε: «Μπορούν να λάβουν κάθε είδους αποφάσεις σχετικά με το πώς θα προβάλουν και θα προστατεύσουν το έργο από οποιεσδήποτε περιβαλλοντικές συνθήκες και να γίνουν ρυθμίσεις για τη μείωση της σχετικής υγρασίας».

   Η ανακάλυψη της ευθραυστότητας του πίνακα έγινε μέσω απεικόνισης φωτισμού του καμβά για να δείξει πού συμπεριφερόταν το χρώμα διαφορετικά,  αλλά και ανάλυση μικροσκοπικών θραυσμάτων χρώματος στις πινελιές του Μουνκ και σε έναν αυθεντικό σωλήνα από χρώμα που χρησιμοποίησε. Ο Janssens είπε: «Όταν φωτίζετε τη ζωγραφική με υπεριώδες φως, αυτό που επιστρέφει είναι ένα είδος πορτοκαλί φωτός σε ορισμένα σημεία και εκεί είναι που το χρώμα δεν είναι σε τόσο καλή κατάσταση. Προσπαθήσαμε να καταλάβουμε γιατί. Αυτή η πορτοκαλί φωτεινότητα φαινόταν να σχετίζεται με τη φθορά».

   Οι επιστήμονες ελπίζουν ότι η αλλαγή των συνθηκών υπό τις οποίες εκτίθεται η «Κραυγή» θα επιβραδύνουν την υποβάθμιση, αλλά δεν υπάρχει τίποτα που να μπορεί να γίνει για μια βλάβη που είναι ήδη ορατή στην κάτω αριστερή γωνία.

Η ιστορία ενός μαγικού πίνακα του Νικολάου Γύζη

 

«Το Καρναβάλι στην Αθήνα»: Η ιστορία ενός μαγικού πίνακα του Νικολάου Γύζη.

  Φως ζεστό, μαγικό, που ξεπηδά από εκεί που ο ζωγράφος επιλέγει και με τρόπο που μόνο εκείνος ήξερε να διαχειριστεί. Τα πρόσωπα γεμάτα ένταση. Η χαρά που αναβλύζει από τους χαρακτήρες του έργου, ανόθευτη. Η αίσθηση της ένωσης και του μοιράσματος με αφορμή μια παραδοσιακή γιορτή, δυνατή πολύ.

 Άνδρες και γυναίκες, καλικάντζαροι, νέοι και πιο ηλικιωμένοι, έπιπλα και σκεύη σκορπισμένα, μάσκες, ρούχα, ξάφνιασμα, λάγνα βλέμματα, ανάμεικτα συναισθήματα και διάθεση που παραπέμπουν σε γιορτή. Ή όπως ακριβώς το ονόμασε κι εκείνος, ένα «Καρναβάλι στην Αθήνα».

Θρήνος στο σπίτι του δασοφύλακα, 1880. Λάδι σε μουσαμά.

  Εδώ και χρόνια στην καρδιά της πόλης, στο Μουσείο της Πόλεως των Αθηνών - Ίδρυμα Βούρου Ευταξία εκτίθεται ο εν λόγω σπουδαίος πίνακας του Νικολάου Γύζη (1842-1901).

  Η αντιπαράθεση του διονυσιακού και του απολλώνιου στοιχείου, η αναμέτρηση του φωτός και της σκιάς, της οικογενειακής ζωής και των εκστασιασμένων καρναβαλιστών ως ένα είδος δαιμόνων – όλα αυτά δημιουργούν ένα έργο εξαίσιο που ξεφεύγει από την παγίδα τού να αποτελεί ένα απλό, άκακο και αφελές βουκολικό ενσταντανέ.

 

Παιδικοί Αρραβώνες, 1877. Λάδι σε μουσαμά.

 «Πρόκειται για ελαιογραφία σε μουσαμά που ολοκληρώθηκε το 1892 μετά από τουλάχιστον μία δεκαετία πειραματισμών και έρευνας πάνω στην σύνθεση και την λειτουργία του φωτός στο έργο», αναφέρει ο διευθυντής του Μουσείου Στέφανος Καβαλλιεράκης.

  Στο εσωτερικό ενός φτωχικού σπιτιού, στα μέσα του 19ου αιώνα, μία οικογένεια καθισμένη γύρω από το τραπέζι, διασκεδάζει με το έθιμο των μασκαράδων όταν αυτοί εισβάλουν για να τρομάξουν τα παιδιά. Η σκηνή, λουσμένη σε ένα ζεστό φως που μπαίνει από το παράθυρο, ανακατεύεται με τη μυρωδιά του γαλακτομπούρεκου, τον καπνό απ' το τσιγάρο και τις αγκαλιές των παιδιών. Οι αισθήσεις και τα συναισθήματα κυριαρχούν σε αυτό το αριστουργηματικό έργο που αποτελεί αναμφίβολα ένα από τα καλύτερα του κορυφαίου».

Ο Ζαχαροπλάστης, 1898. Λάδι σε μουσαμά.

  Είναι κι αυτό ένα έργο της ωριμότητάς του ζωγράφου (που γεννήθηκε την 1η Μαρτίου 1842 στο Σκλαβοχώρι της Τήνου), που ξεκάθαρα υπογραμμίζουν τη νοσταλγία του για την πατρίδα.

  «Ο Γύζης, ένας από τους μεγαλύτερους καλλιτέχνες της λεγόμενης Σχολής του Μονάχου, μπορεί στο συγκεκριμένο έργο να δημιουργεί μια ρωπογραφία, αναπαριστώντας σκηνές μιας πεζής καθημερινότητας σε κάποιο χωριάτικο οικίσκο του 19ου αιώνα, πλην όμως μένοντας πιστός στην υψηλή ζωγραφική της Ιστορίας και των Μύθων, εντάσσει πλήθος συμβόλων και αλληγοριών στο έργο αυτό που εκτίθεται στο Μουσείο της Πόλεως των Αθηνών», εξηγεί ο ζωγράφος Κωνσταντίνος Παπαμιχαλόπουλος.

  Στο Μουσείο της Πόλεως των Αθηνών εκτίθεται ο περίφημος πίνακας αλλά και μια ανέκδοτη επιστολή του στον φίλο του, Νικηφόρο Λύτρα, όπου του αποκαλύπτει ποιος και για πόσο τον αγόρασε.

  Αδερφικοί φίλοι (το καλοκαίρι του 1865, που ο Γύζης έφθασε στη Γερμανία για να σπουδάσει στη Βασιλική Ακαδημία Καλών Τεχνών του Μονάχου), οι δυο κορυφαίοι εκπρόσωποι της Σχολής του Μονάχου συναντήθηκαν αμέσως, μοιράστηκαν ταξίδια, στιγμές, εμπειρίες και σχεδόν παράλληλες πορείες στην τέχνη τους.

  Σχεδόν τριάντα χρόνια μετά την πρώτη τους συνάντηση και εννέα χρόνια πριν από τον θάνατο του Γύζη, οι δύο Τηνιακοί ζωγράφοι αλληλογραφούν.

  Στη συγκεκριμένη επιστολή ο Γύζης (του απευθύνεται αποκαλώντας τον «Λύτρα μου») του εξομολογείται τη βαθιά του επιθυμία να επιστρέψει στην Ελλάδα (πόθο του που δεν συμμερίζονται οι γιατροί), του μιλά για την κόπωση και τα ιατρικά προβλήματα που έχουν κάμψει τις δυνάμεις του και, μεταξύ άλλων, του αποκαλύπτει πως το «Καρναβάλι» αγοράστηκε από την Κυβέρνηση της Βαυαρίας προς 12.000 μάρκα, ως δώρο για τη νέα Πινακοθήκη.

Στο Μουσείο της Πόλεως των Αθηνών - Ίδρυμα Βούρου Ευταξία, εν τω μεταξύ, δεν εκτίθεται μόνο ο περίφημος πίνακας αλλά φυλάσσεται και μια σπάνια, ανέκδοτη επιστολή του Νικολάου Γύζη στον Νικηφόρο Λύτρα.

Φωτο: Πάρις Ταβιτιάν/LIFO

Ολόκληρη η επιστολή του Νικολάου Γύζη στον Νικηφόρο Λύτρα:

 

Μόναχον 25/6 Αυγούστου 1892

Αγαπητέ Λύτρα!

Με μεγάλην μου ευχαρίστησην έλαβα το γράμμα σου, και μάλιστα αφού μου δίδεις και παραγγελείαν.

Τας κορνίζας του Όθωνος και της Αμαλίας τας παρήγγηλα, και μάλιστα χθες επήγα επίτηδες εις την έκθεσιν, όστις εκεί εύρον ωραίον δείγμα, πράγματι, εύρον μιαν ωραίαν και ομοίαν ως αυτήν σχεδόν παρήγγηλα και τας ιδικάς σου, στέλνω δε ότι και ου εις το κατάστημα της Φιλεκπαιδευτικής θα μένετε ευχαριστημένος, αρέσει να σου ειπώ δε δια να γελάσεις ότι πρώτη φορά επήγα εις έκθεσιν, και έβλεπα μόνον τας κορνίζας.

Τούτο μόνον σε παρακαλώ ευθύς να μου γράψης εις ποίαν διεύθυνσιν να τας στείλω. Εις την ιδικήν σου, ή εις την της Εταιρίας θα τας λάβης δι όσον είναι δυνατόν το ογρηγορότερον τώρα που επέρασον όλες σχεδόν αι εκθέσεις, δεν έχουν οι κορνιζάδες δουλιαίς.

Με τα καλά πράγματα που ήκουσες δια εμέ είναι βεβαίως και πολλές ψευτιαίς ανακαλουμέναις η αλήθεια είναι ότι και το plakat της έκθεσης ήρεσε πάρα πολύ, και το Καρναβάλι επίσης αρέσει πολύ και ηγοράσθη παρά την εδώ Κυβέρνηση, δια την νέαν Πινακοθήκην, αντί 12.000 μάρκων, αυταί είναι αι αλήθειαι.

Λύτρα μου, είμαι πάρα πολύ κουρασμένος άνθρωπος, και είναι καθήκον μου επί τέλους να αναπαυθώ, είχα σχεδόν αποφασίσει να έρθω τώρα το θέρος εις την Ελλάδα σου, σας δω όλους εις την πατρίδα μου, δυστυχώς όμως έπαθα προ ολίγων εβδομάδων πάλιν εις τον οφθαλμόν μου μικρόν ερεθισμόν όστις μετά ολίγας ημέρας εθεραπεύθη εντελώς, αλλά μολοντούτο, ο ιατρός δεν με συμβουλεύει να έρθω τώρα εις ταις μεγάλαις ζέσταις και ταις σκόναις. Λέγει θα είναι προτιμότερον εδώ εις την εξοχήν να αναπαυθώ που είναι τα πάντα καταπράσινα. Ως εκ τούτο σήμερον αναχωρώ μεθ' όλης της οικογενείας μου ήτις σε χαιρετά, πλησίον της λίμνης Στάρενμπεργκ, εις εν πολύ ωραίον χωριουδάκι, και αφού επί ολίγας εβδομάδας αναπαυθώ θα δω εάν είναι καιρός να έλθω περί τον Σεπτέμβριον, ή να το αναβάλω δια την ερχόμενην άνοιξιν περί το Πάσχαν, θα ιδώ και θα σου γράψω. Μην το διαδίδεις όμως, διότι επιθυμώ να σας τρομάξω.

Σε παρακαλώ την εσώκλειστον απόδειξιν δώσε και πάλιν εις την Τράπεζαν οι εισπράξεις και από εξ μηνών και το συνάλλαγμα μου το στέλνεις. Θα με υποχρεώσεις πολύ.- Αρώτησε δε και πόσον τιμώνται αι μετοχαί της Τράπεζας.

Ταύτα και σε ασπάζομαι οικογενειακώς.

 

Ν. Γύζης

Πηγές

Lifo.gr